SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 242
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ९३ कपोतचरणा-नलीका, पारापतपदी - काकजंघा [भाव० ] | इन शब्द और अर्थों से पत्ता लग जाता है कि-कपोत शब्द 'वनस्पती' में ही कितना व्यापक है । कपोत का सीधा अर्थ - एक कीस्मकी वनस्पति, पारीस पीपल, सफेद कुम्हडा (पेंठा) और कबूतर है । जिनका वर्णन वैद्यक ग्रंथो में निम्न प्रकार है । (१) पारापत गुण दोषपारापतं सुमधुरं रुच्य मत्यग्निवातनुत् । ( सुश्रुत संहिता) (२) पारिसपीपल, गजदंड के गुण दोष - पारिशो दुर्जरः स्निग्धः, कृमिशुक्रकफप्रदः ||५|| फले ऽम्लो मधुरो मूलो, कषायः स्वादु मज्जकः ॥६॥ ( भावप्रकाश वटादि वर्ग ) (३) कोला, कोंडा, पेठा, खबहा, काशीफल के गुण दोषपित्तघ्नं तेषु कुष्मांडं बालं मध्यं कफापहम् । शुक्लं लघुष्णं सक्षारं दीपनं वस्तिशोधनम् ॥ २१३॥ सर्वदोषहरं हृद्यं, पथ्यं चेतोविकारिणाम् ॥ २१४॥ पैंठा उष्ण दीपक वस्तिशोधक और सर्व दोष हर है ( सुश्रुत अ० ४६ फलवर्ग) लघुकुष्माण्डकं रूक्षं मधुरं ग्राहि शीतलम् । दोषलं रक्तपित्तमं मलस्तम्भकरं परम् ॥ ( > छोटाकोला - ग्राही, शीतल, रक्तपित्तनाशक और मलरोधक है। कूष्माण्डं शीतलं वृष्यं स्वादु पाकरसं गुरु । हृद्यं रूक्षं रसस्यन्दि श्लेष्मलं वातपित्तजित् ॥ कूष्माण्डशाकं गुरुसन्निपातज्वरामशोकानिलदाहहारि ॥ कोला - शीतल पित्तनाशक ज्वर आम दाह को शान्त करने ( कयदेव निघंटु ) वाला है ।
SR No.022844
Book TitleShwetambar Digambar Part 01 And 02
Original Sutra AuthorN/A
AuthorDarshanvijay
PublisherMafatlal Manekchand
Publication Year1943
Total Pages290
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size18 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy