________________
૧૯૬
કરે છે અને એકાગ્રચિત્તવાળો જીવ મનગુપ્તિવાળો એટલે અશુભ અધ્યવસાયમાં જતા મનને રોકતો સંયમનો આરાધક થાય છે. પ૩-૫૫.
वइगुत्तयाए णं भंते ! जीवे किं जणयइ ?
वइगुत्तयाए णं निविआरत्तं जणयइ, निव्विआरे णं जीवे वइगुत्ते जोगे अज्झप्पजोगसाहणजुत्ते आवि भवइ ॥५४॥५६॥
અર્થ : હે ભગવંત ! કુશળ વાણી બોલવારૂપ વચનગુપ્તિ વડે જીવ શું ઉત્પન્ન કરે ?
ઉત્તર : વચનગુપ્તિ વડે જીવ નિર્વિકારપણાને એટલે વિકથા આદિ કરવારૂપ વાણીના અભાવને ઉત્પન્ન કરે છે. વાણીના વિકાર રહિત એવો જીવ સર્વથા વાણીના નિરોધરૂપ વચનગુપ્તિવાળો અને અધ્યાત્મયોગના એટલે મનના વ્યાપાર ધર્મધ્યાનાદિના સાધનરૂપ એકાગ્રતા આદિથી યુક્ત થાય છે. વિશેષ પ્રકારની વચનગુપ્તિ ન હોય તો ચિત્તનું એકાગ્રપણું પણ થઈ શકે નહીં. ૫૪-૫૬.
कायगुत्तयाए णं भंते ! जीवे किं जणयइ ?
कायगुत्तयाए णं संवरं जणयइ, संवरेणं कायगुत्ते पुणो पावासवनिरोहं करेइ ॥५५॥५७॥
અર્થ : હે ભગવંત ! શુભ યોગમાં પ્રવૃત્તિ કરવારૂપ કાયગુપ્તિ વડે જીવ શું ઉત્પન્ન કરે ?
ઉત્તર : કાયગુપ્તિ વડે જીવ અશુભ યોગના નિરોધરૂપ સંવરને ઉત્પન્ન કરે છે. નિરંતર અભ્યાસથી સંવર વડે સર્વથા કાયવ્યાપારનો નિરોધ કરનાર જીવ વળી પાપ આશ્રવનો એટલે પાપકર્મના ગ્રહણનો નિરોધ કરે છે. પપ-પ૭.
આ ત્રણે ગુપ્તિ વડે અનુક્રમે મન વગેરેની સમાધારણા થાય છે, તેથી તે સમાધારણાને કહે છે –
