________________
૧૮૩
વૈષયિક સ્પૃહાનો નાશ કરવા વડે જીવ અનુસુકતાને એટલે વૈષયિક સુખમાં નિઃસ્પૃહતાને ઉત્પન્ન કરે છે, અને ઉત્સુકતારહિત થયેલો જીવ દુઃખી પ્રાણી ઉપર અનુકંપાવાળો થાય છે.
વિષયસુખમાં ઉત્સુકતાવાળો જીવ બીજા પ્રાણીને મરતા જોઈને પણ એક પોતાના જ સુખમાં રસિક થાય છે, પણ તેના પર અનુકંપા કરતો નથી.
તથા ઉત્સુકતારહિત થયેલો જીવ અનુભટ એટલે અભિમાન અથવા શણગારની શોભા રહિત થાય છે, તથા શોકરહિત એટલે આલોકસંબંધી કાર્યનો નાશ થયા છતાં તે મોક્ષની ઇચ્છાવાળો હોવાથી શોક કરતો નથી અને આવા પ્રકારનો હોવાથી તે કષાય અને નોકષાયરૂપ ચારિત્રમોહનીય કર્મને ખપાવે છે–ક્ષય કરે છે. ૨૯-૩૧.
સુખનો શાત–વિનાશ, સુખમાં અપ્રતિબદ્ધતા વડે થઈ શકે છે તેથી અપ્રતિબદ્ધતાને કહે છે –
अप्पडिबद्धयाए णं भंते ! जीवे किं जणयइ ?
अप्पडिबद्धयाए णं निस्संगत्तं जणयइ, निस्संगत्तगए अ णं जीवे एगे एगग्गचित्ते दिआ य राओ अ असज्जमाणे अप्पडिबद्धे સાવિ વિદડું રૂારૂરા
અર્થ : હે ભગવંત ! અપ્રતિબદ્ધતા વડે જીવ શું ઉત્પન્ન કરે ?
ઉત્તર : અપ્રતિબદ્ધતા એટલે મનમાં કોઈ પણ પદાર્થ ઉપર આસક્તિરહિતપણું, તે વડે જીવ બાહ્યવસ્તુની નિઃસંગતાને ઉત્પન્ન કરે છે, નિઃસંગતાને પામેલો જીવ એકલો એટલે રાગદ્વેષ રહિત થાય છે, એકાગ્રચિત્ત એટલે ધર્મમાં દઢ મનવાળો થાય છે, તથા દિવસે અને રાત્રે અનાસક્ત એટલે બાહ્ય સંગનો ત્યાગ કરતો અને અપ્રતિબદ્ધ થઈને માસકલ્પાદિ ઉદ્યત વિહાર વડે વિચરે છે. ૩૦-૩૨.
અપ્રતિબદ્ધતા તો વિવિક્ત શયન-આસનથી થઈ શકે છે તેથી તેને કહે છે –
