________________
૧૨૦
શ્રમણ ભગવાન શ્રી મહાવીર જીવન-દર્શન એ શક્ય નથી. મારી બધી મહેનત નિષ્ફળ નીવડી ! હું ભૂલ્ય! અરે! મારાં સામાથ્ય-શકિત વિચાર્યા–સમજ્યા વિના જ મેં મારા આત્માને આમ શા માટે નચાળે ? વિચાર્યા વગર કરેલાં કાર્યનું પરિણામ હવે - પ્રગટ થયું!”
લજજા પામી, ઈન્દ્રને ભય પામી, પ્લાન મુખે સંગમ પ્રભુ પાસે આવી, પગે પડે અને કહેવા લાગ્યો : “હે ભગવન્! મારી પ્રતિજ્ઞાને ભંગ થયું છે. આપ આપની પ્રતિજ્ઞામાં અચળ જ રહ્યા છે. સૌધર્મસભામાં ઈન્દ્ર મહારાજાએ આપની જે સ્તુતિ અને વખાણ કર્યા હતાં તે તદ્દન સત્ય જ હતાં. પણ મેં મૂર્ખ એ વચન ઉપર શ્રદ્ધા ન કરી. મેં આપને ઘણું ઘણું દુઃખ દીધું. મેં બહુ જ ખોટું કામ કર્યું છે, માટે હે ક્ષમાનિધિ ! મારા સઘળા અપરાધે માટે ક્ષમા આપ ! હું હવે થાક્યો છું. આપને વધુ ઉપસર્ગો નહિ કરું. વધુ વખત ભૂખ્યા રહીને આપ આપની કાયાને હવે કલેશ ન પમાડો. નિઃશંકપણે આપ ગેરીએ પધારે.”
ત્યારે પ્રભુએ કહ્યું: “હે સંગમ! મારી ચિંતા તું મૂકી દે. અમે સ્વેચ્છાએ ગેચરી, વિહાર ઈત્યાદિ કરીએ છીએ. અમે કોઈને આધીન નથી. અવસરે જે કંઈ કાર્ય કરવું હશે, તે અમે કરીશું. ”
આ પ્રત્યુત્તર સાંભળી અધમ-સંગમ પ્રભુને પ્રણામ કરી સ્વર્ગ તરફ ચાલ્યો. એને જતો જોઈને પ્રભુ દયાભાવે ચિંતવવા લાગ્યા :
અહો ! આ પામર જીવે મારા નિમિત્તે કેટલા બધા પાપને ભાર બાંધી લીધે???
પ્રભુની આંખો સંગમના ભાવિના વિચારથી અશ્રુ વડે કંઈક ભીની બની ગઈ
આ તરફ સૌધર્મ દેવલોકમાં સહુ દેવદેવીઓ સંગમની પ્રતિજ્ઞા સાંભળતાં જ ઉદાસીન બની ગયાં હતાં. ઈન્દ્ર મહારાજાએ પણ પિતાનાં વસ્ત્ર, અલંકાર, વિલેપન, સંગીત, નાટક આદિ સર્વ પ્રકારના વિલાસને ત્યાગ કર્યો હતે. અતિ દુઃખી હૈયે તે ચિંતવતા હતા ?
