________________
શૂલપાણિ યક્ષ ઉપસ
૧.
કેટલા બધાં દુ:ખી થઇ રહ્યા છીએ ? વર્ષાકાળ પણ નજીક જ આવે છે. કરિયાણાં બગડે છે. હવે તે આપણે ખીજા ગામે ચાલ્યા જઈએ.”
ધનદેવને આ બિમાર, લાચાર અને અસહાય બનેલ બળદને તજી દુઈ આગળ જવાની ભાવના ન હતી, પણ પરિજનાના આગ્રહથી એણે કંઈક માગ કાઢવા ત્રિચાયુ... અને વ માનક ગામના મુખ્ય પુરુષોને બેાલાવ્યા, પ્રેમપૂર્વક આસને બેસાડી, ઉચિત સત્કાર કરીને પછી એમને જણાવ્યું :
ઃઃ
“હે સત્પુરુષો ! આ મારા ઉપકારી મુખ્ય ખળદ આવી દુઃખદ અવસ્થા પામ્યા છે. મારે આગળ જવુ છે. એની સેવા-ચાકરી અને ઘાસ–ચારા માટે તમને આ ધન આપું છું. તમને મારી એક અનામત થાપણ તરીકે આ બળદ સોંપું છું. તમે સૌ સારી રીતે એની સારસંભાળ રાખશે. ભૂલશેા નહિ. તમારા હું સદા માટે ઋણી રહીશ.
,,
ગામના મુખીને આ પ્રમાણે ભલામણ કરી ધનદેવે ખળદ આગળ બહુજ સ્નેહપૂર્વક ચારાપાણી મૂકી તેને ખમાભ્યેા અને સૌ સાથે અન્ય ગામ જવા રવાના થયે.
જે–માસના સખત તાપમાં બળદના દેહ તપવા લાગ્યા. એના માટે મૂકેલ ઘાસપાણી અન્ય પશુએ ખાઈ-પી જતા હતા. જેના ઉપર એની સાર સંભાળની જવાબદારી સોંપવામાં આવેલ હતી, તેઓ પણ બેદરકાર બનીને એની ઉપેક્ષા કરવા લાગ્યા.
ભૂખ–તરસની વેદના અને વ્યાધિના દુઃખ વડે એ બળદ ખૂબ જ આત્તધ્યાનમાં રહેતા. આખરે તે હાડપિંજર જેવા ખની ગયા અને ચિ'તવવા લાગ્યા :
“ અહા ! મહાપાપી, નિષ્ઠુર, દયાહીન, ચંડાળ જેવા આ ગામના લોકો પ્રતિજ્ઞા-ભ્રષ્ટ બન્યા છે. ધનદેવે આપેલ ધન પણ આ લેકે
ચાવી બેઠા છે.”
