________________
૧૨૦ માર્ગમાં કેટલાક દેને શૂન્યચિત્ત દીઠા. ઉપગથી વીરનિર્વાણ જાયું ત્યારે વાહતની પેઠે મૂછ પામ્યા. પછી સાવધ થઈ વિલાપ કરવા લાગ્યા કે “હે પ્રભે ! તમે ત્રણલેકના સૂર્ય અસ્ત પામ્યા તેથી મિથ્યાત્વરૂપ અંધકાર પ્રસરવા માંડશે. હે પ્રભુ! મારા મનના સંદેહ હું તેને પૂછીશ? હે વીર ! તમે મને આ વખતે શા માટે દૂર મેક ? શું હું તમારા કેવળજ્ઞાનમાં ભાગ પડાવત ?” પછી ગૌતમે વિચાર્યું, “શ્રી વીતરાગ તે નિઃસ્નેહી હેય, એ સત્ય મને કેમ ન સૂઝયું ? મારે જ અપરાધ થયે કે મેં તે વખતે શ્રતને ઉપરોગ ન દીધે. એ નિર્મોહીને તે વળી મારા પર શાને મેહ હોય? ખરેખર હું પોતે જ મેહમાં પડે છું. મારા આ એક પક્ષી નેહને ધિક્કાર છે. મારે એવા નેહને આ ક્ષણે જ ત્યાગ કરે જોઈએ. વસ્તુતઃ મારૂં કોણ છે? હું એકલો છું; મારે કેઈજ નથી તેમ હું પણ કેઈને નથી. ” આવી રીતે સમભાવના વિષે આરૂઢ થતાં શ્રી ગૌતમ સ્વામીને કેવળ જ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું.
મક્ષ માર્ગમાં પ્રવર્તેલા સાધકને નેહ એ વજની સાંકળ સમાન છે. જવાં સુધી વીરપ્રભુ જીવતાં રહ્યા ત્યાં સુધી તેમના પર સ્નેહ ધરાવનાર શ્રી ગૌતમસ્વામી કેવળી ન થઈ શકયા. પરંતુ એક દરે ગૌતમરવામીને બધું સવળું પડી ગયું એ એક આશ્ચર્યની વાત છે. તેમને પ્રચંડ ગર્વ–પાંડિત્યનું અભિમાન તેમને પ્રભુ પાસે ખેંચી ગયું. અને ત્યાં બે પામ્યા, એટલે એક રીતે અહંકારજ તેમને પ્રતિબોધમાં સહાયક નીવડે. તેમને રાગ પ્રભુભકિતમાં પરિ. ણ અને પ્રભુતા વિરહમાંથી ઉદભવેલે ખેદ કેવળ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરાવવામાં સાધનભૂત થયો.
દિવાળી-ભાઈબીજ ભગવાનના મામા ચડારાજા વગેરેએ ભગવાન નિર્વાણ પામ્યા તેથી ભાવ ઉધત ગયો જાણી, દીવા પ્રમુખ દ્રવ્ય ઉધત કર્યો, ત્યારથી દિવાળીનું પર્વ શરૂ થયું. કાર્તિક સુદ એકમને દિવસે
