________________
શ્રીરામચંદ્રજીને હાસ્ય અને ઈંદ્રોનો ઉચ્ચાર પરમઉપકારી, કલિકાળસર્વજ્ઞ, આચાર્યભગવાન શ્રીમદ્ હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજા, શ્રી લક્ષ્મણજીના મૃત્યુના વૃત્તાન્તને વર્ણવવાનું શરૂ કરે છે. તેઓશ્રી ફરમાવે છે કે શ્રી હનુમાને દીક્ષા લીધાના સમાચાર જાણીને, શ્રીરામચંદ્રજીને એવો વિચાર આવ્યો કે,
"हित्वा भोगसुखं कष्टां, दीक्षां किमयमाढढे ?"
અર્થાત્ “શ્રી હનુમાને ભોગસુખનો ત્યાગ કરીને, આ ષ્ટકારી દીક્ષાને કેમ ગ્રહણ કરી ?"
સભા : શ્રીરામચંદ્રજી જેવાને પણ આવો વિચાર આવે છે?
પૂજયશ્રી : રામચંદ્રજી જેવાને આવો વિચાર આવે, એ ખરેખર જ ખેદ ઉપજાવનારી બીના ગણાય, પણ કર્મની ગતિ વિચિત્ર છે. તેવા પ્રકારના કર્મની આધીનતાના યોગે શ્રીરામચંદ્રજી જેવા પણ ભૂલ્યા.
સભા ભૂલ્યા એમ નિશ્ચિતપણે કહી શકાય ?
પૂજયશ્રી : જે બોલાયું હોય તેનો તથા આજુબાજુના સંબંધ આદિનો વિચાર કરીને અમુક વાત બોલવામાં ભૂલ થઈ છે કે નહિ એ નિશ્ચિતપણે જાણી શકાય તો નિશ્ચિતપણે કહી પણ શકાય. આ પ્રસંગમાં અવધિજ્ઞાનના સ્વામિ સુધર્મા ઈન્દ્રનાં વચનો સાક્ષીભૂત છે, એટલે તમારા પ્રશ્નને અવકાશ જ રહેતો નથી.
‘શ્રીહનુમાને ભોગસુખનો ત્યાગ કરીને કષ્ટકારી દીક્ષાને કેમ ગ્રહણ કરી?' એવા પ્રકારના શ્રીરામચંદ્રજીના વિચારને અવધિજ્ઞાનથી જાણીને, સુધર્મા ઈન્દ્ર પોતાની સભામાં બોલ્યા છે કે, ‘અહો કર્મની ગતિ વિષમ છે, કે જેથી ચરમદેહી રામ પણ ધર્મને હસે છે; એટલું જ નહિ પણ ઉલટું શબ્દાદિ વિષયોથી ઉત્પન્ન થતા સુખની પ્રશંસા કરે છે! અથવા જાગ્યું, આ રામ-લક્ષ્મણને પરસ્પર કોઈક ગાઢતર સ્નેહ છે. અને એ જ કારણે રામને ભવનિર્વેદ થતો નથી.'
શ્રી રામચંદ્રજીનાં વચનો સાથે સુધર્મા ઈન્દ્રનાં આ વચનો જરૂર યાદ રાખી લેવા જોઈએ, નહિંતર શ્રીરામચંદ્રજીના નામે પાપબુદ્ધિને
સાધ્વી સંતાજીનું દર્શન, વન્દન અને ચિન્ત...૧૦
૨૩૭.
