________________
૧૨૬
સીતાને કલંક....ભ.-૬
ઈચ્છનારા મહાનુભાવો પણ, દોષિત પ્રત્યેની દયાથી પર હોતા નથી. ઘેષિતને શિક્ષા કર્યા વિના ચાલે તેમ ન હોય, શિક્ષા ન કરાય તો ભયંકર અનર્થ મચે તેમ હોય, સંખ્યાબંધ આત્માઓના હિતને નુકસાન પહોચે તેમ હોય, તો શક્તિસંપન્ન ઉપકારીઓ અવસરે શિક્ષા કરવાનું ચૂકતા નથી, પરંતુ તેમની તે શિક્ષાની ક્રિયા પણ દયામય જ હોય છે. જેને શિક્ષા કરાતી હોય, તેના પ્રત્યે પણ દયાની ભાવના તો જેવી ને તેવી હોય જ છે, સ્વપર-હિતાર્થે યથાવિધિ શિક્ષા કરનાર દયાળું નથી પણ દ્વેષી છે, એમ કહેનારાઓ અજ્ઞાન છે. એવાઓને મહાપુરૂષોના હૃદયની ગમ નથી. જ્યારે આવા કારમા ઘેષિતો પ્રત્યે પણ દયાભાવના અખંડ બની રહેવી જોઈએ, ત્યારે નિર્દોષોને પણ દોષિત તરીકે જાહેર કરવાની વૃત્તિ ધરાવનારાઓ અને રસપૂર્વક નિદા કરનારાઓ, કેટલા બધા અધમ કોટિના આત્માઓ ગણાય, એય વિચારવા જેવું છે.
વિદારસિકતા પોતાના આત્મા પ્રત્યે કેળવો નિદારસિક બનો, તો તે રસિકતા કેવળ પોતાના આત્મા પ્રત્યે કેળવો. પોતાનામાં જે જે દોષો હોય તે તે દોષોની અહતશ નિદા કરો અને એ દોષોને ટાળવા ઉદ્યમશીલ બનો. પણ એ તો કરવું છે કોને ? આ જગતમાં આત્મવિત્રામાં મગ્ન રહેનારા આત્માઓની સંખ્યા ઘણી જ નાની છે, જ્યારે પરનિદા રસિકોથી તો જગત ઉભરાઈ રહયું છે. બીજાઓના દોષોને જોઈને તો તેઓ પ્રત્યે વિશેષ દયાળું બનવું જોઈએ. તેમને તે તે દોષોથી મુક્ત બનાવવાનો શક્ય પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. કારમાં દોષિતોને પણ દયાવૃત્તિથી સુધારવાના શક્ય એટલા પ્રયત્નો કરવા જોઈએ. અપ્રતિકાર્ય ઘેષોની ઉપેક્ષા કરવાની હોય, પણ એ ઉપેક્ષામાંય દયાભાવના તો હોય જ. ‘ક્યારે એ દોષમુક્ત બને અને અકલ્યાણથી બચે' એ વૃત્તિ અવશ્ય હોય. આ વૃત્તિની સાથે પરનિદાની રસીકતાને જરાય મેળ છે ? નહિ જ. પોતાના અછતા પણ ગુણો પોતાના મુખે ગાવાની જેટલી તાલાવેલી છે, તેટલી જ પારકા અછતાં પણ દોષોને ગાવાની તાલાવેલી છે અને એથી જ સંખ્યાબંધ આત્માઓ હિતને બદલે અહિત સાધી રહ્યા છે.
