________________
૨૨૪
શિયાળાને અયોધ્યભ૮-૫
ધર્મકાર્યમાં ધર્મપ્રરૂપકની જ આજ્ઞા પ્રમાણ છે ‘પ્રશંસનીય કાર્ય કોઈપણ રીતે કરવું જોઈએ' એ યાદ રાખવાની સાથે બે વાત બરાબર સમજી રાખવી જરૂરી છે. ‘પ્રશંસનીય અને કોઈપણ રીતે' આ બે બહુ અગત્યના મુદ્દાઓ છે. 'પ્રશંસનીય કાર્ય કોઈપણ રીતે કરવું જોઈએ' એ વાતમાં મર્મને નહિ પામેલાઓ ભણેલાં, શાસ્ત્રોનેય ભૂલી ગયા, ઉસૂત્ર પ્રરૂપકો બની ગયા; માર્ગભ્રષ્ટ થઈ ગયા. કોઈપણ ધર્મકાર્ય એ પ્રશંસનીય કાર્ય ખરૂં કે નહિ ? આવું કોઈ પૂછે તો સહેજે કહેવાય કે ભાઈ ! વસ્તુત: ધમકાર્ય એ જ પ્રશંસનીય કાર્ય છે. હવે અહીં જે મુદ્દા તરફ તમારું ધ્યાન ખેંચવું છે તે એ છે કે અમુક કાર્ય પ્રશંસનીય છે એમ તો નક્કી થઈ ગયું, પણ એ કાર્ય કેમ કરવું જોઇએ ? કોણે કરવું જોઈએ? ક્યારે કરવું જોઇએ ? એ કરવાનો અધિકારી કોણ અને અધિકારી કોણ? એ વગેરે બાબતોમાં ધર્મપ્રરૂપકની શી આજ્ઞા છે એ જોવું પડે કે નહિ?
સભા જોવું જ પડે.
પૂજયશ્રી : બરાબર છે. ધર્મપ્રરૂપકની આજ્ઞા જોવી જ જોઈએ અને આજ્ઞા મુજબ વર્તવાની દરકાર હોવી જ જોઈએ; પણ કેટલાક મૂર્ખઓ પકડી બેઠા છે કે “ધર્મકાર્ય સારું છે અને કોઈપણ રીતે કરવું જોઇએ એમ ભગવાને કહાં છે, માટે વિધિ બિધિની પંચાતમાં અમે નથી પડતા." સારું કાર્ય ગમે ત્યારે અને ગમે તેનાથી ગમે તેમ થઈ શકે આવું માનનારા મૂર્ખઓ પણ આજે વિદ્યમાન નથી એમ નહિ તેવાઓએ સમજવું જોઈએ કે જે ધર્મકાર્યમાં ધર્મપ્રરૂપકની આજ્ઞા મુજબ વર્તવાની દરકાર જ નથી તે કાર્ય વસ્તુત: ધર્મકાર્ય જ નથી, પણ એ તો એક પ્રકારનું આત્મનાશક સ્વેચ્છાચારીપણું છે; એવા સ્વેચ્છાચારીપણાના કાર્યને પ્રશંસનીય કાર્ય ગણાય જ નહિ. ‘પ્રશંસનીય કાર્ય પુરૂષે કોઈપણ રીતે કરવું જોઇએ' એનો અર્થ એ નથી કે ધર્મપ્રરૂપકની આજ્ઞાની અવગણના કરીને પણ ધર્મકાર્ય કરવું જોઈએ. આજ્ઞાની આરાધના નહિ ત્યાં ધર્મની આરાધના નહિ. જેને આજ્ઞાની આરાધના કરવાની દરકાર છે તે જ સાચો ધર્મી છે. સુવિહિત
