________________
તેને માટે સંયમ પાલન દુષ્કર નથી. ચારિત્રના પરિણામને નહિ આવવા દેનારાં કર્મ આત્માને ભલે ચારિત્રમય જીવન જીવવા ન દે, પણ સાચી આત્મચિંતા આવી જાય અને ચારિત્રના પરિણામને આવનારું કર્મ લયોપશમ આદિ પામતું જતું હોય તો આત્મચિંતાશીલ આત્માને માટે ચારિત્રનું પરિપાલન કષ્ટસાધ્ય નથી રહેતું, પણ સુસાધ્ય બની જાય છે.
સાચી આત્મચિંતા જીવનને સુધારે છે. ભવિષ્યની સાચી ચિંતા વર્તમાનને સુધારનારી છે. ભવિષ્યની સાચી ચિંતા જમ્યા વિના વર્તમાન જેવો જોઈએ તેવો સુધરતો નથી. વર્તમાન સમયનો દુરૂપયોગ થતો અટકાવનાર અને વર્તમાન સમયનો સદુપયોગ કરાવનાર ઘણાં કારણોમાં આત્મચિંતા એ મુખ્ય કારણ છે. સાચી આત્મચિંતામાં તો એ તાકત છે કે ક્રમે કરીને તે વર્તમાન સમયના થઈ રહેલા દુરૂપયોગને અટકાવી દે છે અને વર્તમાન સમયનો સદુપયોગ કરાવનાર બીજા પણ કારણોને ઘસડી લાવે છે. સાચી આત્મચિંતા પ્રમાદને ઉડાડી મૂકે છે. સાચી આત્મચિંતા વીર્યને ગોપવવા દેતી નથી. સાચી આત્મચિંતા આત્મહિતને હણનારા વાતાવરણમાં પહેલાનાં જેવો આનંદ ઉપજવા દેતી નથી અને મહીં ખટકારો ઉભો કરી દે છે. સાચી આત્મચિંતા આત્મહિતની બાધક પ્રવૃત્તિઓમાં આત્માને રસપૂર્વક જવા દેતી નથી, એટલું જ નહી પણ ધીમે ધીમે આત્માને એવો સત્વશીલ અને સંયમશીલ બનાવી દે છે કે આત્મા વિષયની સામગ્રીથી લપાતો નથી.
આ આત્મચિંતારૂપી જ્યોત જેના હૃદયમાં ઝળહળતી હોય, તે આત્મા નાટ્યારંભોમાં, ગાનતાનમાં ખાનપાનમાં અને બીજા વિષયોની સામગ્રીમાં પૂર્વવત્ આનંદ અનુભવી શકે નહિ; એના હૈયે ડંખ રહી જ કરે. જેની આત્મચિંતા મંદ હોય, તે પણ અવસરે અવસરે વસ્તુનો વિચાર કરતા, પોતાની વિષયાસક્તિને માટે દુઃખ અનુભવ્યા વિના રહે નહિ. આત્મચિંતાની હયાતિ અને આત્મહિતની બેદરકારી, એ બે સાથે સંભવે જ નહિ. આત્મચિંતા હોય ત્યાં આત્મહિતની બેદરકારી હોય નહિ અને આત્મહિતની બેદરકારી હોય ત્યાં આત્મચિંતા હોય નહિ, ૪૧
જૈનશાસન અને બળદ
૭
