________________
પરિણામે આવનાર ઘોર દુઃખને જાણતા નથી. સંસારની સાહાબી ભોગવવામાં સુખ નામનું અને પરિણામે દુઃખનો પાર નહિ, એટલે જ તે તારકોએ માત્ર મોક્ષમાર્ગ ઉપદેશ્યો. જ્ઞાનીઓ પરિણામદર્શી હતા. દુનિયામાં પણ ડાહા તે ગણાય છે કે જે પરિણામનો વિચાર કરે. તમે પરિણામનો વિચાર કરો છો ? તમે આ સંસારમાં જે જે પ્રવૃત્તિઓ કરી રહ્યા છે, તેનું શું પરિણામ આવશે તેનો ખ્યાલ કરો છો ? કહો કે કોઈ ભાગ્યવાન્ જ એવો ખ્યાલ કરતા હશે.
પાપપ્રવૃત્તિના પરિણામનો આત્માને જો વાસ્તવિક ખ્યાલ આવી જાય, તો તે કંપી ઉઠ્યા વિના રહે નહિ. પરિણામના ખ્યાલવાળો પાપભીરૂ ન હોય એ બને નહિ. ભીરતાને કોઈ વખાણતું નથી. જ્ઞાનીઓ પણ ભીરતા કાઢવાનો અને વીરતા કેળવવાનો જ ઉપદેશ આપે છે. તે છતાંય એ જ જ્ઞાનીઓએ ફરમાવ્યું છે કે, પાપની ભીરતા અવશ્ય કેળવવી જોઈએ. પાપભીરતા એ સામાન્ય કોટિનો સદ્ગણ નથી. એક તરફ સત્ત્વશીલ બનવાનો ઉપદેશ અને બીજી તરફ પાપભીર બનવાનો ઉપદેશ, એ બેનો સંબંધ વિચારી જુઓ. એમાં પરસ્પર વિરુદ્ધભાવ નથી. આપણા ઉપકારીઓ પૂર્ણા નહોતા કે એક તરફ ભીરતાને ખંખેરી નાંખવાનું કહે અને બીજી તરફ તે જ ભીરતાને સદ્ગણ મનાવે. માટે સમજો કે પાપભીરતા કેળવવાનો ઉપદેશ આપવા પાછળ ખાસ હેતુ છે. જ્ઞાનીઓએ સત્વશીલ બનવાનો ઉપદેશ પાપરસિક આત્માઓને માટે નથી આપ્યો, પણ પાપભીરૂ આત્માઓને માટે આપ્યો છે.
નિષ્પાપ જીવન સત્વ વિના ન જવાય પાપભીરતા, સાચી સત્વશીલતાને ખીલવનારી વસ્તુ છે. આદમીના સઘળાય સત્ત્વનો સન્માર્ગે વ્યય કરાવનારી વસ્તુ જો કોઈ પણ હોય, તો તે સાચી પાપભીરતા છે. પાપરસિકને જે સત્વશીલતા કેળવવાની જરૂર નથી પડતી, તે સત્ત્વશીલતા કેળવવાની જરૂર પાપભીરતાને પડે છે. પાપ આચરવામાં જે સત્ત્વ જોઈએ છે, તેના કરતાં
સ્વજનોનું મરણ, પાછળનાઓને ચેતવે છે...૮
