________________
૧૯૯
હોય તો વિના કારણે પણ તેનામાં વૈરવૃત્તિ જાગૃત થઈ જાય. એ પ્રતાપ એની દુર્જનતાનો છે. આમ છતાં એમાં પણ સજ્જનોનો અડધો ય ગુન્હો તો ખરો ને ? એમ કહેનારાઓનું અજ્ઞાન દયાપાત્ર છે. આમાં શ્રી ર્દકકુમારનો જરા પણ ગુન્હો હતો ? નહિ જ. દુર્જન સ્વ-પરતારક ધર્મને દૂષિત કરવાનું કાર્ય કરે, ત્યારે સજ્જનો યુક્તિઓથી સત્ય સંવાદપૂર્વક તેઓને નિરુત્તર કરે, એને જો મૂર્ખાઓ ગુન્હો ગણતા હોય તો સમજી લો કે દરેકે દરેક સમર્થ સપુરુષ એવા પ્રસંગોએ એ હેવાતો ગુન્હો કરવામાં જ સ્વ-પર શ્રેય માને છે. તેઓને એવા પ્રસંગે દુર્જનના રોષની કે તોષની જરા પણ દરકાર હોતી નથી. એટલા માત્રથી દુર્જન વૈરી બને તો શું થાય ? એવી ભીતિ સમર્થ સપુરુષો રાખતા નથી.
આજે એવા અજ્ઞાનીઓ તરફથી એમ પણ કહેવાય છે કે જો તેમની વાત સાચી હોય અને યુક્તિપૂર્વક સિદ્ધ થાય તેવી હોય, તો દુનિયામાં કોણ એવો બેવકૂફ છે કે એવી પણ વાતને કબૂલ ન કરે ? આવાઓને કહેવું જોઈએ કે દુનિયામાં એવા સેંકડો બેવકૂફે છે કે યુક્તિઓ સાથે સત્ય સંવાદપૂર્વક સચ્ચાઈપૂર્વક કહેવાયેલી વાતને પણ ન કબૂલે. એટલું જ નહિ પણ પોતાનો પરાભવ થાય એથી વૈર ધારણ કરે. આથી સ્પષ્ટ છે કે યુક્તિ સિદ્ધ સત્ય વાતને દુનિયાના બધા જીવો કબૂલી લે એવો એકાન્ત નિયમ છે જ નહિ. જો એવો નિયમ હોય, તો પાલકે છેવટે પણ શ્રી સ્કન્દકકુમારની વાત કબૂલી લીધી હોત પણ તેમ નહિ થતાં, તે તો ઉલટું શ્રી ર્દકકુમાર તરફ દ્વેષવાળો બન્યો છે.
આત્મા જ્યાં સુધી સર્વથા વિષય-કષાયનો ત્યાગ ન કરી શકે ત્યાં સુધી તેણે વિષય-કષાયને મંદ પાડવાની પ્રવૃત્તિ તો જરૂર કરવી જોઈએ. અલ્પ વિષયી અને અલ્પ કષાયી આત્માઓ અમુક-અમુક સંયોગોમાં વિષય અને કષાયને આધીન થઈ જાય એ બને, પરંતુ બીજું નિમિત્ત પ્રાપ્ત થતાં કે સંયોગો પલટાઈ જતાં તે આત્માઓ પોતાની તે તે વિષય-કષાયની પ્રવૃત્તિથી દુ:ખ અનુભવે છે. વિષય
રાજા દંડક દંડકારણ્ય જટાયુપક્ષી...૦
