________________
યોગદષ્ટિસમુચ્ચય/ગાથા-૧૨૭
૩૪૧
અવતરણિકા :
एतेषामेव लक्षणमाह - અવતરણિતાર્થ :
શ્લોક-૧૨૬માં કહ્યું કે ભવથી અતીત એવા મોક્ષના માર્ગમાં જનારાઓનાં અસંમોહથી ઊઠેલાં અનુષ્ઠાનો શીઘ મોક્ષફળને આપનારાં છે. તેથી પ્રશ્ન થાય કે ભવથી અતીત અર્થમાં જનારા કેવા સ્વરૂપવાળા છે ? તે બતાવવા માટે તેઓના જ ભવથી અતીત અર્થમાં જનારાઓના જ, લક્ષણને કહે છે – શ્લોક :
प्राकृतेष्विह भावेषु, येषां चेतो निरुत्सुकम् ।
भवभोगविरक्तास्ते, भवातीताध्वयायिनः ।।१२७।। અન્વયાર્થ :
ફુ=અહીં=સંસારમાં રોષ વેત =જેઓનું ચિત્ત પ્રવૃત્તપુ ભાવેy=પ્રાકૃત ભાવોમાં નિરુત્સવ—નિરુત્સુક છે, મવમોવિરવત્તા: તે=ભવભોગથી વિરક્ત એવા તેઓ ભવાતીત ધ્વનિ =ભવથી અતીત એવા મોક્ષમાર્ગમાં જનારા છે. ll૧૨૭ા બ્લોકાર્ય :
સંસારમાં જેઓનું ચિત્ત પ્રાકૃત ભાવોમાં નિરુત્સુક છે, ભવભોગથી વિરક્ત એવા તેઓ ભવથી અતીત એવા મોક્ષમાર્ગમાં જનારા છે. I૧૨૭ ટીકા :
'प्राकृतेष्विह भावेषु' शब्दादिषु बुद्धिपर्यवसानेषु, 'येषां चेतो निरुत्सुकं'=निःसङ्गतासमावेशात्, 'भवभोगविरक्तास्ते' एवम्भूता जीवा मुक्तकल्पा 'भवातीताध्वयायिन' उच्यन्ते, भवचित्ताऽसंस्प
વિતિ ા૨ાા ટીકાર્ચ -
‘પ્રવૃષ્યિદ બાપુ'... સંસ્થિિત | અહીં=સંસારમાં, જેઓનું ચિત્ત પ્રાકૃત ભાવોમાં શબ્દાદિથી માંડીને બુદ્ધિ છે અંતમાં જેને એવા પ્રકૃતિના ભાવોમાં, નિરુત્સુક છે; કેમ કે નિઃસંગતાનો સમાવેશ છે અર્થાત્ ચિત્તમાં નિઃસંગતાનો પ્રાદુર્ભાવ છે, ભવભોગથી વિરક્ત એવા તેઓ આવા પ્રકારના મુક્તકલ્પ અર્થાત્ મુક્ત જેવા જીવો, ભવથી અતીત એવા મોક્ષમાર્ગમાં જનારા કહેવાય છે; કેમ કે ભવચિત્તનો અસંસ્પર્શ છે=ભવની નિષ્પત્તિનું કારણ એવા ચિત્તનો અસંસ્પર્શ છે.
ત્તિ' શબ્દ ટીકાની સમાપ્તિમાં છે. ૧૨૭ના
