________________
૬૪
પ્રાચીનપ્રથમકર્મગ્રન્થ
(૫) કીલિકા સંઘયણઃ- જ્યાં કીલિકા-ખીલી માત્રથી હાડકા બંધાયેલાં હોય તેવા પ્રકારની હાડની રચના તે કીલિકા. તેનું કારણ જે કર્મ તે કીલિકાસંઘયણ નામકર્મ છે.
(૬) સેવાર્તા સંઘયણઃ- જ્યાં હાડકા પરસ્પર અડકીને રહેલાં હોય તે છેવટ્ટુ સંઘયણ કે સેવાર્તા છે. સ્નિગ્ધ પદાર્થોનું ભોજન, તૈલમર્દન વિગેરે સેવાથી ઋત= વ્યાપ્ત હોય, એટલે જેને તેની નિત્ય અપેક્ષા હોય તે સેવાર્ત. તેનું કારણભૂત જે કર્મ તે સેવાર્તસંઘયણ નામકર્મ છે.
આ રીતે છ એ સંઘયણનું સંક્ષિપ્ત વર્ણન કહ્યું. ૧૧૦. समचउरंसे नग्गोहमंडले साइवामणे खुजे । हुंडे वि य संठाणे, तेसि सरूवं इमं होइ ॥ १११ ॥ तुल्लं वित्थडबहुलं, उस्सेहबहुं च मडह कोट्ठे च । हिट्ठिल्लकायमडहं, सव्वत्थासंठियं हुंडं ॥ ११२ ॥
સંસ્થાન છ પ્રકારે છે. (૧) સમચતુરસ્ત્રસંસ્થાન (૨) ન્યગ્રોધ પરિમંડલસંસ્થાન (૩) સાદિસંસ્થાન (૪) વામનસંસ્થાન (૫) કુબ્જ સંસ્થાન (૬) હુંડકસંસ્થાન છે. તેઓનું સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે. (૧) સમચતુરસ્રસંસ્થાનઃ- સામુદ્રિક શાસ્ત્રમાં કહેલાં લક્ષણ યુક્ત
શરીરના સઘળાં અવયવો હોય અથવા પર્યંકાસને બેઠેલા પુરુષના બે ઢીંચણનું અંતર, ડાબા ખભાને જમણા ઢીંચણનું અંતર, જમણા ખભા ને ડાબા ઢીંચણનું અંતર, આસન ને લલાટનું અંતર-એ પ્રમાણે ચાર અસિ ચારખૂણા-બાજુનું અંતર સમ-સરખું હોય તે સમચુતરસ સંસ્થાન જે કર્મના ઉદયથી તેવા સમચતુરસ સંસ્થાનની પ્રાપ્તિ થાય તે સમચતુરસસંસ્થાન નામકર્મ છે. (૨) ચોધપરિમંડળ સંસ્થાનઃ- ન્યગ્રોધ–વડના જેવો, પરિમંડલ આકાર. જેમ વડની ઉપરનો ભાગ શાખા પ્રશાખા ને પાંદડા વિગેરેથી સુંદર હોય છે અને નીચેનો ભાગ સુશોભિત હોતો નથી. તેમ નાભિથી
