________________
કર્મવિપાક કર્મગ્રન્થ
૫૭ નરકગતિ, તિર્યંચગતિ, મનુષ્યગતિ, અને દેવગતિનાં ભેદોથી ચાર પ્રકારે ગતિ છે. આ ગતિ ઔદયિક ભાવે છે. જે કારણથી ગ્રંથકાર જ કહે છે. ૮૪. जीए उदएण जीवो, नेरइओ होइ नरयपुढवीए । सा भणिया नरयगई, सेसगईओ वि एमेव ॥ ८५ ॥
(૧) જે કર્મના ઉદયથી જીવ નરકપૃથ્વીમાં નારક થાય છે. તે નરકગતિ કહેવાય. બાકીની તિર્યંચગતિ, મનુષ્યગતિ અને દેવગતિ આ ત્રણેયમાં આ પ્રમાણે જ જાણવું. (૨) જે કર્મના ઉદયથી જીવ તિર્યંચજાતિમાં તિર્યંચ થાય તે તિર્યંચગતિ છે. (3) જે કર્મના ઉદયથી જીવ મનુષ્યજાતિમાં મનુષ્ય થાય તે મનુષ્યગતિ છે. (૪) જે કર્મના ઉદયથી જીવ દેવજાતિમાં દેવ થાય તે દેવગતિ છે. ૮૫. इगदुगतिगचउरिंदियजाई पंचिंदियाण पंचमिया । खयउवसमिए भावे, हुंति हु एया जओ आह ॥ ८६ ॥
એકેન્દ્રિયજાતિ, બેઇન્દ્રિયજાતિ, ઇન્દ્રિયજાતિ, ચઉરિન્દ્રિય જાતિ અને પાંચમીપંચેન્દ્રિય જાતિ છે. આ જાતિઓ ક્ષાયોપથમિક ભાવે છે. જે કારણથી સૂત્રકાર કહે છે. ૮૬. एगिदिएसु जीवो, जस्सिह उदएण होइ कम्मस्स । सा एगिंदियजाई, जाईओ एव सेसा उ ॥ ८७ ॥
(૧) જે કર્મના ઉદયથી જીવ એકેન્દ્રિય પૃથ્વી-અ૫-ઉ-વાયુ, વનસ્પતિમાં જાય છે તે એકેન્દ્રિય જાતિ કહેવાય છે. બાકીની ચારે જાતિઓ આ પ્રમાણે જ જાણવી. (૨) જે કર્મના ઉદયથી જીવ બેઇન્દ્રિયમાં જાય તે બેઇન્દ્રિયજાતિ છે. (૩) જે કર્મના ઉદયથી જીવ તે ઇન્દ્રિયમાં જાય તે dઇન્દ્રિયજાતિ છે. (૪) જે કર્મના ઉદયથી જીવ ચઉરિન્દ્રિયમાં જાય તે ચઉરિન્દ્રિયજાતિ છે. (૫) જે કર્મના ઉદયથી જીવ પંચેન્દ્રિયમાં જાય તે પંચેન્દ્રિયજાતિ છે. ૮૭.
