________________
: ૧૯ : “જે પ્રમત્ત પુરૂષ છે તેના પ્રમત્તયેગને આશ્રયી જે મરી જાય તેઓને તે અવશ્ય હિંસક છે.” અહીં અપ્રમત્તતા હોવાથી હિંસાનું લક્ષણ ઘટી શકતું નથી અને દ્રવ્યથી હિંસા તે કહેલી છે માટે શંકા થાય છે. સમાધાન-“અહીં શંકા કરવી યોગ્ય નથી, કારણકે ઉપર કહ્યું છે તેવું દ્રવ્ય અને ભાવ અને પ્રકારની હિંસાનું લક્ષણ છે અને મરણ માત્ર થવું તે દ્રવ્યહિંસા છે.” | નય-સાપેક્ષ વચન. તેના દ્રવ્યાર્થિક અને પર્યાયાર્થિક એ બે ભેદ છે. દ્રવ્યાર્થિક નયના મતે બધી વસ્તુ નિત્ય છે અને તે જ પર્યાયાર્થિક નયના મતે અનિત્ય છે. નિત્ય અને અનિત્ય પરસ્પર વિરૂદ્ધ છે તે વસ્તુ નિત્ય સમજવી કે અનિત્ય સમજવી? એ શંકા થાય છે. સમાધાન–આવી શંકા કરવી અયુકત છે, કારણ કે દ્રવ્યની અપેક્ષાએ વસ્તુ નિત્ય છે અને પર્યાયની અપેક્ષાએ વસ્તુ અનિત્ય છે. અપેક્ષાવડે એક સ્થળે એક સમયે પરસ્પર વિરૂદ્ધ ધર્મોને સમાવેશ થાય છે. જેમકે પિતાની અપેક્ષાએ જે પુત્ર છે તે પુત્રની અપેક્ષાએ પિતા છે.”
નિયમ–અભિગ્રહ. જે સર્વવિરતિ સામાયિક છે તો બીજા પોરિસી” આદિ નિયમની શી જરૂર છે ? કારણ કે સામાયિકવડે જ સર્વ ગુણની પ્રાપ્તિ થાય છે અને વ્રત પચ
ખાણાદિ નિયમો ગ્રહણ કરવાનું તો કહ્યું છે માટે શંકા થાય છે. સમાધાન-“આ શંકા કરવી અયોગ્ય છે, કારણ કે સામાયિક છતાં પણ વ્રત પચ્ચખાણાદિ નિયમની જરૂર છે, તે નિયમે અપ્રમાદાદિ ગુણવૃદ્ધિનું કારણ છે.”
પ્રમાણ-પ્રત્યક્ષાદિ. પ્રત્યક્ષથી આત્મા મરણ સ્વભાવવાળો જણાય છે, પરન્તુ આગમમાં તે આત્મા નિત્ય કહેલો છે તેથી શંકા થાય છે. સમાધાન–પ્રત્યક્ષથી આત્મા મરણ સ્વભાવવાળો જણાય છે તે સમ્યક પ્રત્યક્ષ નથી, માત્ર શરીર મરણ પામવાના સ્વભાવવાળું છે; માટે શરીરનો વિયોગ થતાં મરણ કહેવાય છે.”
