________________
હરિભદ્રસૂરિ અને એમના સમય
૭૯
સગઠનના એક મુખ્ય વ્યવસ્થાપક કહેવાવાને યોગ્ય છે. આ રીતે તે જૈનધર્માંના પૂર્વકાલીન અને ઉત્તરકાલીન ઈતિહાસની વચ્ચેના સીમાસ્તંભ રૂપ છે..........
અપરિમિત થથાના કર્તા
હરિભદ્રસૂરિએ પેાતાના જીવન દરમ્યાન જૈન સાહિત્યની જેટલી પુષ્ટિ કરી એટલી ખીજા કાઈ એ નથી કરી. એમણે રચેલા ગ્રંથાની સંખ્યા ઘણી મેાટી છે. પ્રાચીન પરંપરાના કહેવા મુજબ તેને ૧૪૦૦, ૧૪૪૦ કે ૧૪૪૪ ગ્ર ંથાના પ્રણેતા જણાવવામાં આવે છે. આ સંખ્યા આપણા જેવા આજકાલના માનવીઓને ધણી વધારે અને તેથી અતિશયાક્તિવાળી લાગે છે; પણ સાથેસાથે એ વાત પણ અવશ્ય ધ્યાનમાં લેવા જેવી છે કે આ સંખ્યાનું સૂચન કરતા આઠસા–નવસે વર્ષોંથી પણ વધારે પ્રાચીન એવા ઉલ્લેખા મળે છે. આ સખ્યાના અર્થ ભલે ગમે તે હાય, પણ એટલી વાત તેા સાવ સાચી છે કે અત્યારે જૈન સાહિત્યમાં જેટલા ગ્રંથા હરિભદ્રને નામે પ્રચલિત અને પ્રસિદ્ધ છે, એટલા ખીજા કેાઈના નામે નથી. અને આ એક જ હકીકત એમના અપરિમિત ગ્રંથેના કતૃત્વની પુષ્ટિમાં સ્પષ્ટ પ્રમાણુરૂપ છે.૧ પેાતાની જીવનના હકીકત આપવામાં ઉદાસીનતા
હરિભદ્રસૂરિએ રચેલા ગ્રંથૈાની સંખ્યા આટલી મેાટી હાવા છતાં એમાં કાંય એમના જીવનને લગતી કંઈ જ વિશેષ માહિતી આપેલી નથી મળતી. ભારતના બીજા પ્રસિદ્ધ વિદ્વાનેાની જેમ એમણે પણ પેાતાના ગ્રંથામાં પેાતાના જીવન સંબંધી કા નિર્દેશ નથી કર્યાં. લખવામાં માત્ર એમણે પેાતાના સંપ્રદાય, ગચ્છ, ગુરુ અને એક વિદુષી ધ માતા આ[ સા ]નું નામ કેટલાંક સ્થળેામાં લખ્યું છેઃ
૧. શ્રી હરિભદ્રસૂરિના (વિ. સ. ૨૦૧૭ સુધીમાં) ઉપલબ્ધ ગ્રંથેાની ચાદી માટે જીએ ૫. શ્રી સુખલાલજી કૃત ‘સમદશી આચાર્ય હરિભદ્ર', પરિશિષ્ટ-૨. ( પ્રકાશક, મુંબઈ યુનિવર્સિટી, મુંબઈ. )
