________________
૭૬
જૈન ઈતિહાસની ઝલક
(૧) વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય મૂળ અને ટીકા...(૨) બૃહત્સંગ્રહણી ...(૩) બ્રહક્ષેત્રસમાસ...(૪) વિશેષણવતી..(૫) છતકલ્પસૂત્ર.
જિનભદ્ર ગણીની ભાષ્યકાર તરીકેની બહુ ખ્યાતિ છે. તેમાં મુખ્યતયા તો વિશેષાવશ્યક ભાષ્યને લઈને જ એ પ્રસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થઈ હોય તેમ જણાય છે; કારણ કે જ્યાં જ્યાં ભાષ્યકારના નામે એમને ઉલ્લેખ આવે છે, ત્યાં ત્યાં ઘણાભાગે, વિશેષાવશ્યકનાં અવતરણ ટાંકવામાં આવ્યાં હોય છે. પણ, એ ભાષ્ય સિવાય બીજાં પણ કોઈ ભાગે એમણે રચ્યાં હોય તો તે સંભવિત છે. એનું કાંઈક અસ્પષ્ટ સૂચન કેટલાચાર્યની વિશેષાવશ્યક ભાષ્ય ટીકામાંના એક ઉલ્લેખથી થાય છે..... મારી પાસે કેટલાંક પ્રકીર્ણ પાનાંઓનો એક સંગ્રહ છે, તેમાં ભાષ્ય અને ચૂર્ણિમાંની કેટલીક ને કઈ વિદ્વાને કરેલી છે. એ સંગ્રહ આશરે ૩૦૦ કરતાં વધારે વર્ષ જૂને લખેલે છે. એમાં એક ઠેકાણે નિશીથભાષ્યની ૩ ગાથા લખેલી છે, અને તે પછી “ફતિ વિનમદ્રામાઝમળતનિશીથમાધ્યમો દેશ” આવી સ્પષ્ટ નોંધ છે. અભ્યાસીઓએ આ બાબતમાં વિશેષ શોધ કરવાની આવશ્યકતા છે. જિનભદ્ર ગણુને સમય - જિનભદ્ર ગણીના ગણગચ્છાદિને કે ગુરુ-શિષ્યાદિને કઈ ઉલ્લેખ જોવામાં આવતો નથી. સોળમા સૈકા પછી લખાયેલી પટ્ટાવલિઓમાં તેમના સમયનો નિર્દેશ થયેલું જોવામાં આવે છે, અને તે પ્રમાણે મહાવીર નિર્વાણ પછી સં. ૧૫૧૫માં તેમનો સ્વર્ગવાસ થયે માનવામાં આવે છે. વીર નિર્વાણ ૧૧૧૫ તે વિક્રમ સંવત ૬૪૫ બરાબર થાય છે. પાવલીઓમાં ઉલ્લેખેલે આ સમય કેટલે અસંદિગ્ધ છે તે જાણ વાનાં વિશેષ પ્રમાણે અદ્યાપિ દૃષ્ટિગોચર થયાં નથી. તપાગચ્છ, અંચલગચ્છ, ઉપકેશગચ્છ, લઘુપિશાલિક, બૃહશાલિક આદિ ગઝની જે આધુનિક પટ્ટાવલિઓ ઉપલબ્ધ છે તેમની મુખ્ય પરંપરામાં તે જિનભદ્રને કેઈ નિર્દેશ નથી. પણ ખરતર ગચ્છીય પટ્ટાવલિઓમાં
