________________
૪૯
ગુજરાતને જૈનધર્મ ના પ્રલયંકર આક્રમણકાળ વખતે ગુર્જર પ્રજાની અનેક રીતે અદ્ભુત સેવા કરી હતી. તેમણે પિતાની અસાધારણ રાજકીય લાગવગ દ્વારા ગુજરાતનાં સેંકડે જૈન અને હિંદુ દેવસ્થાનને મુસલમાનોના હાથે સર્વનાશ થતો અટકાવ્યો હતો અને નષ્ટભ્રષ્ટ થયેલાઓને પુનરુદ્ધાર કર્યો-કરાવ્યો હતો. હજારે પ્રજાજનોને તેમણે મુસલમાનેના જીવલેણ જીલ્મ અને કેદખાનાંઓમાંથી મુક્તિ અપાવી હતી. પાટણનું સ્વરાજ્ય નષ્ટ થયું તે વખતે ગુર્જર પ્રજાને આપતકાળમાં આશ્વાસન પ્રાપ્ત કરવામાં જે કાઈ મહાજનો સહાયક થયા તે સૌમાં આ સાત સમરે અને તેના ભાઈઓ અગ્રણે હતા. વસ્તુપાળ–તેજપાળની માફક એમનાં સત્કૃત્યને ઈતિહાસ પણ ઘણો સુવિસ્તૃત છે.
સંવત ૧૩૧૩, ૧૪ અને ૧૫માં ગુજરાત અને તેની આસપાસના પ્રદેશમાં સર્વભક્ષી એ મહાભયંકર દુષ્કાળ પડ્યો. તે વખતે ગરીબ પ્રજાજનોને તે શું, પણ વીસલદેવ જેવા મહારાજાઓ અને સિંધના મોટા અમીરને પણ પોતાના આશ્રિતોને ખાવા ધાન આપવું દુર્લભ થઈ પડયું. તે વખતે કચ્છ-ભદ્રેશ્વરનો રહેવાસી સાહ જગડુ વાણિયે, જેણે પિતાના ગુરુ પાસેથી ભાવી ભયંકર દુષ્કાળની આગાહી જાણું લઈ હજારો-લાખ માણું અનાજ આગળથી સંગ્રહી રાખ્યું હતું, તે અનાજ દુષ્કાળપીડિત પ્રજાને મુક્ત હાથે વહેંચી આપી ગુજરાતના લાખો મનુષ્યના તે વખતે તેણે પ્રાણ બચાવ્યા હતા. હીરવિજયસૂરિ
અકબરના રાજ્ય દરમ્યાન હીરવિજયસૂરિ અને તેમના શિષ્યોએ પિતાના ઉપદેશકૌશલ દ્વારા અકબરને રીઝવ્યું અને તેની પાસે ગુજરાતની આખીય પ્રજાને લેકપીડક જયારે માફ કરાવ્યું. અકબરના સૈન્ય સેરઠ છે ત્યારે ત્યાનાં હજારે પ્રજાજનોને તેણે બંદી બનાવ્યા, જેમને હીરવિજયસૂરિના શિષ્ય ભાનુચંદ્ર ઉપાધ્યાયે બાદશાહ પાસેથી મહામુસીબતે શાહી હુકમ મેળવી છોડાવ્યા હતા. બીજા પણ આવા કેટલાય જેનેએ મુસલમાન બાદશાહ અને સુલતાન પાસેથી ગાય-ભેંસ
