________________
૪૦
જૈન ઇતિહાસની ઝલક અને સંસ્કાર શેખે તેમને પિતાના દેશમાં રુદ્રમહાલય, ત્રિપુરપ્રસાદ, સોમેશ્વર અને તેવાં બીજાં સેંકડે ભવ્ય મહાલ બાંધવા પ્રેર્યા; કર્ણસરોવર, મિનલ રેવર, સિદ્ધસર જેવાં અનેક મહાસરોવરે રચવા ઉત્સાહિત કર્યા; સ્થાને સ્થાને સુંદર તેરણો અને કીર્તિસ્તંભો ઊભાં કરવા ઉત્કંઠિત ક્ય; મોટા મોટા સારસ્વત ભંડારે સ્થાપન કરવા અને સત્રાગારે સાથે વિદ્યામઠે બાંધવા પ્રવૃત્ત કર્યા. ગુજર નૃપતિઓની સમદશિતા અને સંસ્કારપ્રિયતા
ધર્મ અને ઉપાસનાના વિષયમાં તેઓ બહુ સમદશી હતા. તેમના સમયમાં ગુજરાતમાં મુખ્યપણે બે જ પ્રજાધિર્મો પ્રવર્તતા હતા: શૈવ અને જૈન. ચૌલુક્યોને કુલધર્મ શૈવ હતો, છતાં તેઓ જૈનધર્મ તરફ પણ પૂરેપૂરો સભાવ રાખતા. જૈન મંદિરોને રાજ્ય તરફથી પૂજ-સેવા માટે મોટા પ્રમાણમાં ભૂમિદાને વગેરે આપવામાં આવતાં. પર્વો અને ઉત્સવના પ્રસંગે રાજાઓ જૈન મંદિરેમાં ખૂબ ઠાઠમાઠથી જતા અને શ્રદ્ધાપૂર્વક સ્તુતિ–પ્રાર્થના કરતા.
તેમની આવી ધાર્મિક સમદર્શિતા અને સંસ્કારપ્રિયતાના લીધે જેન આચાર્યો એ રાજાઓ તરફ પ્રારંભથી જ વિશિષ્ટ આશાભાવ ધારણ કરતા હતા, અને એ રાજ્યની મહત્તા અને કીર્તિ વધે તેવું હૃદયથી ઈચ્છતા અને તદનુકૂળ પ્રવૃત્તિ કરતા રહેતા. ચૌલુક્યોના શાસન નીચે જૈનધર્મને ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારનું સંરક્ષણ માત્ર જ મળ્યું હતું એમ નથી, પણ ઉત્તમ પ્રકારનું પિષણ પણ મળ્યું હતું અને તેથી જૈન વિદ્વાને નિર્ભય, નિશ્ચિત્ત અને નિશ્ચલ મનવાળા થઈ અણહિલપુર અને તેની આસપાસનાં સુસ્થાન અને સુગ્રામના ઉપાશ્રયમાં બેસી ઉક્ત પ્રકારની વિવિધ સાહિત્યિક રચનાઓ કરી કરી ગુજરાતની પ્રજાને જ્ઞાનસમૃદ્ધ બનાવતા અને ગુજરાતનાં પ્રતિસ્પધી રાજ્યમાં ગુજરાતનું ગુણગૌરવ વધારતા રહેતા. ગુજરાતની આવી જ્ઞાનગરિમાએ ગુજરાતને “વિવેકબૃહસ્પતિ”નું માનભરેલું બિરુદ અપાવ્યું હતું, અને તેમાં આ રીતે જૈન વિદ્વાનોએ અગ્રગણ્ય ભાગ ભજવ્યું હતું.
