________________
૭
જિનેશ્વરસૂરિ ક્ષત્રિય અને વૈશ્ય કુલેને પોતાના આચાર અને જ્ઞાનથી પ્રભાવિત કરીને નવા નવા જૈન શ્રાવકો બનાવવામાં આવ્યા. જૂનાં જૈન ગોષ્ઠીકુળને નવી જાતિઓ રૂપે સંગઠિત કરવામાં આવ્યાં. પ્રાચીન જૈન મંદિરના ઉદ્ધારનું અને નવાં મંદિરના નિર્માણનું કામ પણ બધે વિશેષ રૂપે થવા લાગ્યું. જે યતિઓએ ચૈત્યવાસ તજી દીધા હતા એમને રહેવા માટે એવાં નવાં વસતિગૃહે બનવા લાગ્યાં, જેમાં તે તે યતિઓના અનુયાયી શ્રાવકે પણ પિતાની નિત્ય-નૈમિત્તિક ધર્મક્રિયાઓ કરી શકે એવી વ્યવસ્થા કરવામાં આવતી હતી. આ વસતિગૃહે જ, પછીના સમયમાં, “ઉપાશ્રય'ના નામે પ્રસિદ્ધ થયાં........... આ રીતે આ યતિઓમાં, પ્રાચીન પ્રચલિત પ્રવાહની દૃષ્ટિએ, એક પ્રકારને નૂતન જીવન-પ્રવાહ ચાલુ થયો, અને એ દ્વારા જૈન સંધનું નવીન રૂપે સંગઠન થવું શરૂ થયું.
સાચા યુગપ્રધાન
આ રીતે એ સમયના જૈન ઇતિહાસનું સિંહાલેકન કરવાથી જાણી શકાય છે કે વિક્રમની અગિયારમી સદીની શરૂઆતમાં યતિવર્ગમાં, એક રીતે, નૂતન યુગની ઉષાનો આભાસ થવા લાગ્યો હતો; અને એને પ્રગટ પ્રાદુર્ભાવ જિનેશ્વરસૂરિના ગુરુ વર્ધમાનસૂરિને ક્ષિતિજ ઉપર ઉદય થવાને લીધે દષ્ટિગોચર થે. જિનેશ્વરસૂરિના જીવનકાર્યો આ યુગ પરિવર્તનને સુનિશ્ચિત મૂર્ત સ્વરૂપ આપ્યું ત્યારથી લઈને તે પછીનાં પ્રાયઃ નવા વર્ષમાં, આ પશ્ચિમ ભારતમાં, જૈનધર્મને જે સાંપ્રદાયિક અને સામાજિક પ્રવાહ વહેતો રહ્યો એના મૂળમાં જિનેશ્વરસૂરિનું જીવન સૌથી વધુ વિશિષ્ટ પ્રભાવ ધરાવે છે. અને એ દષ્ટિએ " જિનેશ્વરસૂરિને, એમના પાછળના શિષ્ય–પ્રશિષ્યએ, “યુગપ્રધાન” પદથી સંબંધિત કર્યા અને બિરદાવ્યા છે એ સર્વથા સત્ય સ્થિતિનું સૂચક છે.
19
