________________
આમ પ્રભુએ પોતાની વાણી વડે ઉપદેશ દાનની પ્રવૃત્તિ કરી છે. અને તેનો સાર લોકહિત માટે કહ્યો છે.
વિશ્વના ઉધ્ધાર માટે તેઓએ ધર્મનો બોધ કર્યો છે. જૈન ધર્મ તો વ્યાપક આત્મા રૂપે સનાતન છે. તેનો ઉદ્ધાર કરવા માટે તીર્થંકરો યુગે યુગે ઉત્પન્ન થાય છે. તીર્થંકર પરમાત્મા શ્રી નેમિનાથ પણ જૈનધર્મનો પ્રતિબોધ કરવા માટે દ્વારિકાપુરીમાં પધાર્યા છે.
આ વિશ્વમાં રજોવૃત્તિવાળા જીવોનો સમૂહ પણ ખૂબ મોટો છે. રજોવૃત્તિના સમૂહવાળો આત્મા બ્રહ્મા કહેવાય છે.
તો તમોવૃત્તિનું શું ? તમોવૃત્તિવાળો આત્મા એટલે ?
તમસ પ્રકૃત્તિના પ્રાધાન્યવાળા આત્માઓની સંખ્યા પણ બહુ મોટી
છે.
અને આમ તમોવૃત્તિના સમૂહવાળો આત્મા હર છે, એમ કહેવાય
છે!
सत्त्ववृत्तिसमूहाऽऽत्मा, विष्णुरेव प्रगीयते । एषाऽऽत्मा देहसंस्थोऽपि ब्रह्मादिनामधारकः ॥ २९ ॥ આ વિશ્વમાં જીવાત્માની વૃત્તિઓ ત્રણ પ્રકારની હોય છે. સત્ત્વ, રજસ્ અને તમસ્.
રજવૃત્તિ પ્રધાનપણે જેનામાં રહેલી છે, તેવી વૃત્તિના સમૂહવાળો આત્મા બ્રહ્મા કહેવાય છે, ને તમવૃત્તિના સમૂહવાળો આત્મા હર કહેવાય છે.
હવે રહી સત્ત્વ વૃત્તિની વાત.
આમ તો આ વિશ્વમાં રજો અને તમો પ્રકૃતિનું પ્રધાનપણું જોવા મળે છે ને આવા જીવોની સંખ્યા પણ અતિશય જોવા મળે છે.
પરંતુ થોડા ઓછા છતાં સત્ત્વગુણવાળા આત્માઓની સંખ્યા પણ આ જગતમાં જરૂર દ્રષ્ટિગોચર થાય છે.
સાત્ત્વિક પ્રકૃતિવાળા આત્મા પણ જરૂર નજરે ચઢે છે. આવા સાત્ત્વિક પ્રકૃતિના સમૂહવાળો આત્મા વિષ્ણુ કહેવાય છે. જો કે આવા આત્માઓ પ્રમાણમાં બહુ ઓછા હોય છે.
આ પ્રમાણે દેહધારી આત્મા પણ બ્રહ્મા વગેરે નામધારક છે.
૩૦
