________________
( ૨૦ )
શ્રી ભગવતી સૂત્ર.
પાડવાને સમર્થ એવા કૈવલાલાક પૂર્વક પ્રવચનની પ્રભાના સમૂહને પ્રવર્તાવી કપોત એટલે પ્રકાશને કરનારા હતા.
આ વિશેષણ વિષ્ણુ, શંકર અને બ્રહ્મા વગેરેને પણ લાગુ પડી શકે, કારછુ કે, તેઓ પણ પોતાના તીર્થિકોના મતમાં તેવા ઉદ્દાત કરી શકનારા છે. તા પછી તેમનામાં અને મહાવીર પ્રભુમાં શો તફાવત ? આ શંકા દૂર કરવા માટે તેએથી વિશેષ ખતાવતા કહે છે અમચચ મહાવીર પ્રભુ અમદ્ય અભય આપનારા હતા. પ્રાણોને હરવા માટે રસિક થઇ ઉપસર્ગો કરનારા એવા પ્રાણીને પણ અભય આપનારા હતા, અથવા અમયા એટલે સર્વ પ્રાણીઓના ભયને દૂર કરનારી વયાને ધારણ કરનારા હતા. હરિ, હર અને બ્રહ્મા વિગેરે તેવુ અભય આપનારા હેાતા નથી, તેથી તેએથી વિશેષ છે. તે વીર પ્રભુ કેવળ અપકારી અને ઉપકારી જનેાના માત્ર અનર્થને દૂર કરનારા હતા, એમ નથી પરંતુ તેઓ તેમને અર્થ પણ પ્રાપ્ત કરાવનારા હતા, તેથી કહે છે કે, તે વીરપ્રભુ ચતુર હતા. વધુ એટલે શ્રુતજ્ઞાન. ચક્ષુ-નેત્ર જેમ શુભ-અશુભ
અર્થના વિભાગને જોઇ શકેછે, તેવી રીતે શ્રુતજ્ઞાનથી પણ શુભાશુભ અર્થ-પદાર્થીના વિભાગને જોઇ શકાય છે તેથી શ્રુતજ્ઞાનને ચક્ષુની ઉપમા ઘટે છે. તેને માટે લખે છે કેઃ—
66 चक्षुष्मन्तस्त एवेह ये श्रुतज्ञानचक्षुवा । तदैव पश्यन्ति भावान् हेयेतरान् नराः सम्यक्
જેઓ શ્રુતજ્ઞાનરૂપી ચક્ષુથી હૈય ત્યાગ કરવાયોગ્ય અને ઉપાદેયગ્રહણ કરવા ચેગ્ય પદાર્થોને તત્કાલ સારી રીતે જોઇ શકે છે, તેજ ખરેખરા ચક્ષુવાળા ગણાય છે. ચર્મચક્ષુવાલા જો શ્રુતજ્ઞાન રહિત હાય તો તે ચક્ષુવાલા ગણાતા નથી.” ૧
("
19 ॥ શ્ ॥
તેવા શ્રુતજ્ઞાનરૂપી ચક્ષુને આપનારા શ્રીવીરભગવાન્ હતા. તેથી તેઓ ચક્ષુ કહેવાતા હતા. જેમ લાકમાં જંગલની અંદર જનારા લોકોને ચાર લોકો લુંટી લઇ તેમના નેત્ર ઉપર પાટા બાંધે છે, તેવા અંધ લોકોને જેમ કોઇ આવી પાટા છેાડી તેમના ચક્ષુ ઉંઘાડીજે ઠેકાણે જવાનુ હોય તેને માર્ગ બતાવી ઉપકાર કરે છે, તેવી રીતે આ સંસારરૂપી જંગલમાં રહેલા પ્રાણીઓના ધર્મરૂપી ધનને રાગાદિ ચાર લોકો લુંટી લે છે અને તેમના જ્ઞાન રૂપી લેાચનેા ઉપર કુવાસનારૂપી પાટા ખાંધે છે, શ્રવીરભગવાન્ ૧ નઠારી વાંછનાઓ.
