________________
શતક ૧ ૯.
(૧૭૧ )
પ્રધાન ઉક્રિય પ્રમુખ કરવાથી અચિંત્ય સામર્થ્ય વાલો છે. તે દેવતા મૃત્યુકાળે શરીરને છેડતો એટલે જીવતો પણ મરણકાલે કેટલાક વખત આહાર લેતા નથી; કારણ કે, તે સમયે તેને લજજા ઉત્પન્ન થાય છે, જયારે પિતાને ચ્યવવાને સમય આવે તે વખતે જયાં સુધી જીવ ગયે ન હેય તેટલા વખતમાં તે પિતાની ઉત્પત્તિનું સ્થાન જોઇ શકે છે. તે પુરપછી ભેગવાતી સ્ત્રીને ગર્ભાશયરૂપ એવા દેવતાને ભવથી વિપરીત દેખાવ જઈ તે ઘણે લજજા પામે છે; તેથી તે આહાર લેતા નથી. વળી શુક્રવીર્ય વગેરેને ઉત્પત્તિનું કારણ જાણી તેને દંગ છા ઉત્પન્ન થવાથી અને અરતિના પરીષહથી તે આહાર લેતા નથી. લેકમાં પણ જયારે અરતિઉગ ઉપજે છે. ત્યારે આહાર લેવામાં અરૂચિ થાય છે, પછી લજજા વગેરેને સમય ગયા પછી ક્ષણવારે ક્ષધા વેદનીયને લાંબો કાળ સહન ન કરી શકવાથી તે મનવડે તેવી જાતના પુગળને ગ્રહણ કરવારૂપ આહાર ગ્રહણ કરે છે. આહાર કરે છે તે છતાં આહાર કરેલો અને પરિણમવા માંડયો છે, તે છતાં પરિણમ્યો એમ સમજવું. અહીં ક્રિયાકાળ અને નિષ્ઠાકાળ અર્થાત વર્તમાનકાળ અને ભૂતકાળનો અભેદ દર્શાવી તેના આહાર કરવાના સમયને અહ૫ કહેલો છે; તે પછી તે દેવતાને જીવ ક્ષીણ આયુષ્યવાળે થાય છે, ત્યારબાદ જે મનુષ્ય વગેરેમાં તેને ઉત્પન્ન થવાનું હોય, તેની આયુષ્યને તે અનુભવે છે. તે તિર્યંચ અથવા મનુષ્યની આયુષ્ય સમજવી, કારણ કે દેવતાનો જીવ દેવ અને નારકની આયુષ્ય બાંધતો નથી.
ભગવાન કહે છે, હે ગૌતમ, દેવતાને જીવ મહર્દિકને લઈને મનુધ્ય સુધીનું આયુષ્ય ભેગવે . હવે ઉત્પત્તિના અધિકારથી ગતમ સ્વામી પુછે છે.
ગૌતમ સ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, જે જીવ ગર્ભને વિષે ઉત્પન્ન થાય છે તે ઈદ્રિય સહિત ઉત્પન્ન થાય છે? કે ઇંદ્રિય રહિત ઉત્પન્ન થાય છે?
ભગવાન કહે છે, હે ગીતમ, તે કઇવાર ઇકિયસહિત ઉત્પન્ન થાય છે. અને કેવાર ઈક્રિય રહિત ઉપન્ન થાય છે.
ૌતમ સ્વામી કહે છે, હે ભગવન, તેનું શું કારણ છે? - ભગવાન કહે છે, હે ગૌતમ, નિવૃત્તિના ઉપકરણરૂપ જે સ્પર્શ રસના, ઘાણ, ચક્ષુ અને શ્રેત્રરૂપ ઈદ્રિય પર્યાપ્તપણે દ્રવ્ય ઈકિય કહેવાય
