________________
શતક ૧ લું
(૨૪)
મિચ્યદષ્ટિમિશ્રદષ્ટિના એશી ભાંગા થાય છે. કારણ કે, મિશ્રદષ્ટિ ઘણાં ચેડા હોય છે, અને તેને ભાવ પણ કાળને લઈને અ૫ હોય છે, એટલે કેઇ એક મળી આવે છે, એટલે એશી ભાંગા થાય છે.
હવે જ્ઞાનદ્વાર કહે છે. ૌતમ સ્વામી પ્રશ્ન કરે છે, હે ભગવન, તે રનર્મભા પૃથ્વીને વિષે રહેલા નારકીઓ શું જ્ઞાની છે કે અજ્ઞાની છે?
ભગવાન ઉત્તર આપે છે, હે ગીતમ, તેઓ જ્ઞાની પણ છે, અને અજ્ઞાની પણ છે. તેમાં ત્રણ જ્ઞાન નિયમિત રીતે છે અને ત્રણ અજ્ઞાન વિકલ્પ છે.
જે સમકિતવાળા જીવ નારકીમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેઓને પ્રથમ સમયથી આરંભોને ભવપ્રત્યય એટલે પોતાના ભવની પ્રતીતિ આપનારૂં અવધિ જ્ઞાન હોઈ શકે, તેથી તેઓને ત્રણ જ્ઞાન નિયમથીજ હોય છે, અને જે મિથ્યાદષ્ટિ જીવ હોય તેઓ સંજ્ઞી તથા અસંજ્ઞીથી ઉપજે છે, તેમાં જેઓ સંજ્ઞીથી ઉપજેલા છે, તેઓને ભવ પ્રત્યય જ્ઞાનથી વિભંગ થાય છે, એટલે તેઓ અજ્ઞાની હોય છે, અને જે અસંજ્ઞીથી ઉપજેલા છે. તેઓને પહેલા અંતમુહૂર્તથી પર વિલંગ જ્ઞાનની ઉત્પત્તિ છે. એથી કરીને તેમને પૂર્વે બે અજ્ઞાન હોય છે. અને પાછળથી વિભંગની ઉત્પત્તિ થતાં ત્રણ અજ્ઞાન હોય છે. તેથી જ કહ્યું છે કે, તે નારકીને કેાઈવાર વિકલ્પ અજ્ઞાન હોય છે, એટલે કેઈવાર બે અજ્ઞાન અને કેઈવાર ત્રણ અજ્ઞાન હેય છે, તેને માટે અન્ય સ્થળે પણ કહેલું છે.
ૌતમસ્વામી પુછે છે, હે ભગવન, તે રત્નપ્રભા પૃથ્વીને વિષે રહેલા નારકી આભિનિબેધિક જ્ઞાનમાં રહ્યા હોય ત્યારે તેઓ કેધનો ઉપયોગ કરનારા હોય છે કે નહીં ?
ભગવાન કહે છે, હે ગતમ, તેઓના પણ સત્યાવીશ ભાંગા જાણવા.
અહિં આભિનિબોધિક જ્ઞાનની પેઠે સત્યાવીસ ભાંગાએ સહિત પહેલા ત્રણ જ્ઞાન અથવા અજ્ઞાન કહેવા. તેમાં જે અહિં ત્રણ જ્ઞાન કહેવામાં આવ્યા છે, તે આભિનિબેધિક જ્ઞાનને ફરીવાર ગણીને કહેલા છે, નહીં તે બેજ જ્ઞાન કહેવા અને જે ત્રણ અજ્ઞાન કહ્યાં છે, તેમાં મતિ-અજ્ઞાન અને શ્રુતઅજ્ઞાન કે જે વિભંગના પૂર્વકાળે થવાના છે, તે સમજવા, ત્યારે તેના એશી ભાંગા થઈ શકે છે. કારણકે, તેઓ થોડા હોય છે. કેમકે, તેઓ
