________________
ચિઠ્ઠમાણો-ઉભો રહેનારો ભુંજતો-ખાતો
પિહિય-ઢાંકેલા, બંધ કરેલા આસમાણો-બેસતો | ભાસંતો-બોલતો
આસવસ્મ-આશ્રદ્વાર સમાણો-સૂતો જય-જયણાએ
દંતસ્સ-ઇંદ્રિય દમવાવાળો ભુજમાણો-ખાતો | સબ-સર્વ
સવ્યસંજએ-સર્વ સંયમીઓ ભાસમાણો-બોલતો | ભૂ-પ્રાણીને કઈ-કેવી રીતે
અનાળી-અજ્ઞાની અપભૂઅસ્સ-પોતાના ચરે-ચાલે
આત્માના જેવાં | ચિહે-ઊભો રહે સમ્મ-બરાબર રીતે કહી-કરશે આસે-બેસે
ભૂઆઈ–ભૂતોને પૃથ્વી આદિ નાહીઈ-જાણશે સએ-સૂઇ રહે પાસઓ-જોવાથી | છેઅ-પુણ્ય, શ્રેય (ઉપદેશરૂપ પાંચમો અધિકાર)
ભાવાર્થ : જે સાધુ સાધ્વી ઇર્યાસમિતિ ઓળંઘીને અયતનાએ ચાલતાં પ્રાણ (બે ઇંદ્રિયાદિ) ભૂત (એઝિંદ્રય) ને હણે છે, તે એવાં પાપકર્મ બાંધે છે કે તેનાં કડવાં ફળ તેને ભોગવવાં પડે છે. ૧ હાથ પગ આદિને ઉપયોગ વિના સ્થાપન કરવારૂપ અયતનાએ ઊભા રહેતાં, પ્રાણની (જીવની) હિંસા થાય છે, તેથી પાપકર્મ બંધાય છે, કે જેનાં કડવાં ફળ ભોગવવાં પડે છે. ૨ હાથ પગ આદિને સંકોચ્યા વિના ઉપયોગ વિના બેસવારૂપ અયતનાએ, પ્રાણ ભૂતને હિંસે છે કે જે પાપકર્મથી કડવાં ફળ ભોગવવાં પડે છે. ૩. અજયણાએ સૂતાં. (દિવસે સૂવું, તથા રાત્રે પુજ્યા વિના પડખાં પ્રમુખ ફેરવતાં) પ્રાણ, ભૂતને હણે છે. તે બાંધેલાં પાપ કર્મનાં કડવાં ફળ તેને ભોગવવાં પડે છે. ૪. પ્રયોજન વિના સરસ આહાર ખાવો તથા આહાર કરતાં છુટું છુટું વેરવું, દાણા પાડવા વિગેરે, અયતનાએ પ્રાણભૂતને હિંસે છે, તેથી બંધાતાં પાપ કર્મનાં કડવાં ફળ ભોગવવાં પડે છે. ૫. (નિષ્ફર-કઠોર, ગૃહસ્થની ભાષાએ બોલવારૂપ) અયતનાએ બોલતાં પ્રાણ ભૂતને હણે છે, જેથી બંધાએલાં પાપ કર્મનાં કડવાં ફળ ભોગવવાં પડે છે. ૩. (શિષ્ય ગુરુને પ્રશ્ન કરે છે હે ભગવન, પૂર્વે કહ્યા પ્રમાણે કર્મ બંધાય છે, તો અમારે). કેમ ચાલવું ? કેમ ઊભા રહેવું ? કેમ બેસવું ? કેવી રીતે સૂવું ? કેવી રીતે આહાર કરવો ? અને કેવી રીતે બોલવું ? કે જેથી પાપ કર્મ ન બંધાય. ૭ (આચાર્ય ઉત્તર કહે છે.) ઇર્ષા સમિતિ પૂર્વક તમારે ચાલવું, હાથ પગ આડા
૩૬
દશવૈકાલિકસૂત્ર
