________________
ભાવાર્થ : (તિર્યંચ સંબંધી બોલવામાં વિવેક) પંચંદ્રિય પ્રાણીઓમાં “આ સ્ત્રી ગાય છે,” અગર “આ પુરુષ બલદ છે” એમ દૂર રહેલા તિર્યંચોમાં સ્ત્રી, પુરુષનો
જ્યાં સુધી નિર્ણય ન થયો હોય ત્યાં સુધી કોઈ કાર્ય પ્રસંગે તે સંબંધમાં બોલવાની જરૂર પડે તો તેની જાતિ થકી બોલાવવાં. જેમ કે આ પશુનાં ટોળાંથી ગામનો માર્ગ કેટલેક દૂર છે? આમ ન બોલવાથી મૃષાવાદનો દોષ લાગે છે. ૨૧ (વચન વિવેક) તેમજ મનુષ્ય, પશુ, પક્ષી અને સર્પાદિ પ્રત્યે આ જાડો છે. ઘણી મેદવાળો છે, અગર વધ કરવા લાયક છે, તથા પકાવવા લાયક છે યા કાલને પ્રાપ્ત છે એ પ્રમાણે બોલવું નહિ; કારણ કે તેને અપ્રીતિ તથા વધાદિની શંકા થાય છે. ૨૨ કારણ પચે છતે પૂર્વોક્ત જાડા માણસાદિને આ બળવાન છે અગર ઉપચિત શરીરવાળો છે, તથા સારી રીતે ઉછરેલો, પુષ્ટ અને મહાકાયવાળો છે એ પ્રમાણે બોલવું. ૨૩ તેમજ આ ગાયો દોવો અગર દોવા લાયક છે, આ બળદો દમવા લાયક છે, ભાર પ્રમુખ વહેવા લાયક છે અથવા રથમાં જોડવા લાયક છે. આ પ્રમાણે બુદ્ધિમાન સાધુઓએ બોલવું નહિ. આમ બોલવાથી તેના પાપનો કારણીક તથા ત્યાગ માર્ગની લઘુતા પ્રમુખ દોષો પેદા થાય છે. ૨૪ કોઈ કાર્ય આવ્યે છતે દમવા લાયક બળદોને દેખીને એમ કહેવું કે આ બળદ યુવાનું છે, ગાય દૂધ આપવાવાળી છે. ભાર પ્રમુખ વહેવા લાયક બળદોને દેખી આ બળદ નાના છે અગર મોટા છે અને રથને યોગ્ય દેખીને આ ધોરી બળદ છે. આ વિગેરે નિષ્પાપ શબ્દો વાપરવા. ૨૫
તહેવ ગંતુમુજાણ, પવ્યયાણિ વણાણિ અT કખા મહલ્લ પેહાએ, નેવં ભાસિજ પન્નવં ગરકા અલ પાસાયખંભાણું, તોરણાણે ગિહાણ આ I ફલિહગ્ગલનાવાણ, અલ ઉદગદોણિશં ૨ળા પીઢએ ચંગબેરે અ, નંગલે મઇયં સિઆ. જેતલઠ્ઠી વ નાભી વા, ગેડિઆ વ અલં સિઆ ૨૮ આસણ સયણ જાણે, હુક્કા વા કિંશુવસએ I ભૂઓવાઘણિ ભાર્સ, નેવું ભાસિજ્જ પન્નવં રિલા તહેવ ગંતુમુજજાણે, પવ્યયાણિ વણાણિ અT રફખા મહલ્લ પેહાએ, એવં ભાસિજ્જ પન્નવં ૩ના
અધ્યયન-૭
૧૦૭
