________________
પ્રકરણ પાંચમું.
જૈનદર્શન પ્રમાણે આત્માનું ટૂંક સ્વરૂપ.
સ્યાદ્વાદી—આત્મા નામના એક પદાર્થ છે તે નક્કી થયુ. અને તેના સમ્બન્ધમાં જુદી જુદી વિચારણાઓ ખરેખર ન હતી તે સમજાયુ એટલે આત્માનુ ખરુ' સ્વરૂપ શુ છે તે સમજવુ જોઇએ. તે આ પ્રમાણે છે—
૧. આત્મા નાના નથી તેમ માટા નથી, પણ આત્મા જેટલા પ્રમાણુનુ શરીર ગ્રહણ કરે છે તેટલા પ્રમાણવાળા હાય છે. જેમ દ્વીપ ઉપર જેટલું આચ્છાદન (ઢાંકણુ) મૂકવામાં આવે તેટલા વિસ્તારમાં તેની પ્રભા હાય છે તેમ આત્મા પણુ શરીર જેટલા પ્રમાણવાળા હાય છે.
૨. આત્મા એક નથી અનેક છે. અનેક તા શું પણુ જેની ગણત્રી ન થઇ શકે, જેના પાર ન પામી શકાય તેટલા અનન્તાનન્ત છે. જો તેટલા ન માનવામાં આવે તે ફાઈ સમય એવા આવે કે સ'સાર આત્મશૂન્ય થઇ જાય. ગણત્રીવાળા પદાર્થાના વિનાશ અનિવાય હાય છે, માટે કહ્યું છે કેमुक्तोऽपि वाऽभ्येतु भवं भवो वा भवस्थशून्योऽस्तु मितात्मवादे । षड्जीवकार्यं त्वमनन्तसङ्ख्य माख्यस्तथा नाथ ! यथा न दोषः ૩. આત્મા જ્યાંસુધી સ’સારમાં છે ત્યાંસુધી કમથી
9
