________________
અધ્યાય—૫
અજીવદ્રવ્ય
અજીવકાયા ધાંધાંકારા પુદ્દગલા: (૧) દ્રવ્યાણિ જીવાકા (૨) નિત્યાવસ્થિતા ન્યરૂપાણિકા (૩) રૂપિણ્ પુદ્ગલાઃ (૪) આકાશાદેકદ્રાણિ (૫) નિષ્ક્રિયાણિચ (૬) ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય આકાશાસ્તિકાય અને પુદ્ગલાસ્તિકાય એ ચાર અજીવકાય છે.
તેમાં જીવ ઉમેરતાં પાંચ દ્રવ્ય થાય છે. સદ્રવ્યે નિત્ય અવસ્થિત. અને અરૂપી છે. ફક્ત પુદ્ગલ દ્રવ્યરૂપી છે. પહેલાં ત્રણ દ્રવ્ય એકેક અને નિષ્ક્રિય છે. જીવ અને પુદ્ગલ અનંત વ્યક્તિ રૂપ અને ગતિશીલ છે. અસભ્યેયાઃ પ્રદેશા ધર્માંધ યેઃ (૭) જીવસ્યચ, (૮) આકાશસ્યાનન્તાઃ (૯) સંધ્યેયાસ ધ્યેયાકા પુદ્દગલાનામ (૧૦) નાણાઃ (૧૧) લાકાકાશેડવગાહ (૧૨) ધમેધાઃ કૃત્ને (૧૩) એકપ્ર દેશાદિ ભાજ્યઃ પુગલાનામ્ (૧૪) અસભ્યેયભાગાદ્વિ પુજીવાનામ્ (૧૫) પ્રદેશસહાર વિસર્ગાજ્યાં પ્રદીપવત્ (૧૬) ગતિસ્થિત્યુપગ્રહા ધર્માંધ યારૂપકારઃ (૧૭)
ધમ અધમ અને જીવ એ દરેકના અસ`ખ્ય પ્રદેશ છે. લોકાલોક વ્યાપી આકાશના અનંતપ્રદેશ છે. લોકાકાશના અસખ્ય પ્રદેશ છે. પુદ્ગલના સખ્યાત અસંખ્યાત અને અનંતપ્રદેશ છે, પરમાણુના પ્રદેશ નથી પરમાણુ' અગેાચર છતાં
