________________
૩૭
તેની ઉપર નિષધ અને નીલ નામે બે પર્વો રહેલા છે. તેની ઉપર મહાવિદેહ ક્ષેત્ર આવેલું છે. એટલે જ બુદ્ધીપમાં સાત ક્ષેત્ર છ વર્ષધર પર્વત છે. ધાતકીખંડમાં તેથી બમણી છે અને અર્ધપુષ્કરમાં પણ તેટલા છે.
એ અઢીદ્વીપની બહાર મનુષ્યનાં જન્મ મરણ થતાં નથી તેથી અઢીદ્વીપ મનુષ્ય ક્ષેત્ર ગણાય છે તેની બહાર તિર્ય જ છે. અહીદીપને ફરતે માનુષત્તર પર્વત રહે છે. અઢીદ્વીપમાં પંદર કર્મ ભૂમિ, ત્રીશ અકર્મ ભૂમિ, અને છપન અંતદ્વીપ મળી એક એક ક્ષેત્રમાં મનુષ્ય છે. અંતદ્વીપ લવણ સમુદ્રમાં હિમવંત અને શિખરી પર્વતની પૂર્વ પશ્ચિમ બબે દાઢાએ ગઈ છે. તેમાં સાત સાત યુગલિકના ક્ષેત્રો છે. તે છપન અંતદ્વીપના મનુષ્યનું શરીર આઠસે ધનુષ્યનું અને પલ્યોપમના અસંખ્યાતમા ભાગનું આયુષ્ય છે. તે મરીને ભવનપતિ વ્યંતરમાં ઉપજે છે.
વિદ્યાધરે કે જે વૈતાઢય પર્વત પર રહે છે તે અહીદ્વીપની બહાર જઈ શકે છે. પણ તેમના જન્મ મરણ તે અઢીદ્વીપમાં જ થાય છે. અઢીદ્વીપમાં દરેક પર્વત, નદી, સરોવર, વન, વૃક્ષો ઉપર શાશ્વત મંદિરે કુલ ૩૧૮૩ રહેલાં છે અઢીદ્વીપની બહાર નંદીશ્વરમાં બાવન ચકમાં ચાર કુંડલમાં ચાર અને સેળ નંદીશ્વરની રાજધાનીમાં મળી છે તે છે. તે ઉમેરતાં–૩૨૫૯ દેરાસર તાછલકમાં છે.
