________________
૧૭ જુદા શબ્દોને ગ્રહણ કરે છે પરંતુ તેમાં કાળજાતિ સંખ્યા કારક પુરૂષ અને ઉપસર્ગના કારણે ભેદ પડે છે.
પાટલીપુત્ર નામે નગર હતું એ વાકય ભૂતકાળના અને આજના પાટલીપુત્ર વચ્ચે ભેદ દર્શાવે છે. ક્ર કુઈ એ લિંગ ભેદના અર્થ સ્પષ્ટ છે. રામે કર્યું અને રામ વડે કરાયું એ કર્તરિને કર્મણિના ભેદ છે હું તું ને તે એ પહેલો બીજોને ત્રીજો પુરૂષના ભેદ છે. શું ધાતુમાં ઉપસર્ગ લાગતાં સમાન ધાતુ છતાં તેના જુદા જુદા અર્થ થાય છે.
સંસ્કાર, વિકાર, પ્રકાર, ઉપકાર, આકાર, અધિકાર, અપકાર, વગેરે સમાનાર્થક શબ્દનો ભેદ કરી માત્ર બ્યુત્પત્તિ સિદ્ધ અર્થને સ્વીકારનાર દૃષ્ટિ તે સમભિરૂઢ નય છે. જેમકે રાજ્ય ચિન્હથી શેભે તે રાજા મનુષ્યનું રક્ષણ કરે તે નૃપ, પૃથ્વીનું પાલણ કરે તે ભૂપતિ વગેરે વ્યુત્પત્તિ સિદ્ધ પણ કાર્યકર અર્થ સ્વીકારનાર દષ્ટિ તે એવંભૂત નય છે. રાજ જ્યારે ચિન્હથી શોભતો હોય ત્યારે જ તેને રાજા કહે છે.
મનુષ્યનું રક્ષણ કરતા હોય ત્યારે નૃપ કહે મતલબ કે તે વખતે તે ક્રિયા થતી હેવી જોઈએ. જેમ પાણી ભરીને માથે ઘડો લઈ જતી બાઈને પણહારી કહે છે. પણ ખાલી ઘડે લઈ જતીને પણહારી ન કહે. તીર્થકર ભગવાન સમવસરણમાં બેસી ઉપદેશ આપતા હોય ત્યારે
