________________
૬૧
પોલિક સ‘સ્થાનના પાંચ ભેદ છે. વૃત્ત, ચતુસ્ર, વ્યસ, આયત, પરિમ’ડલાકાર—આ પાંચ મુખ્ય ભેદો છે. ખીજા અવાન્તર તેા ઘણા ભેદો સમજવા. લાકડા વિગેરેને વ્હેરવાથી જે વ્હેર ભૂકા નીકળે તેને આરિક ભેદ જાણવા. ઘઉં વિગેરેને દળવાથી જે આટા વિગેરે ઉત્પન્ન થાય તે ચૈાણિક ભેદ સમજવા, ઘડા વિગેરેને ફેડવાથી જે કકડા થાય તે ખડડ ભેદ કહેવાય, તથા અખરક વિગેરેની અંદરથી જે પડ નીકળે તે પ્રતર ભેદ થાય. લાઢાના તપાવેલા ગેાળા ઉપર હથાડા મારવાથી અન્દરથી જે અગ્નિના કણીઆ નીકળે તે અનુચટન ભેદ કહેવાય. આ પાંચ પ્રકારના ભેદના ભેદો સમજવા.
સૃષ્ટિના પ્રતિઘાતમાં જે કારણ હોય તે અધકાર કહેવાય. જેમ આંખની આગળ જાડુ' કપડું' આવવાથી પદાર્થો જોઈ શકાતા નથી તેમ અંધકારમાં પદાર્થો જોઇ શકાતા ન હાવાથી કપડાની માફક અધકાર પણ પુદ્ગલના પિરણામ સમજવા. પ્રકાશનુ જે આવરણ હોય તે છાયા કહેવાય. આની અંદર પણ શીત સ્પર્શ હાવાથી આ પુદ્ગલના પિરણામરૂપ સમજવી. છાયાના બે ભેદ છે—એક તવિકાર રૂપા અને બીજી ખાલી પ્રતિષિબ માત્ર રૂપા. સ્વચ્છ દણ વિગેરેમાં જે મુખની છાયા દેખવામાં આવે તે તાકાર પરિણામથી પિરણત થયેલ હાવાથી તદ્ણુ વિકાર રૂપા કહેવાય; અને જેમાં આકૃતિ સાફ દેખવામાં આવે નહિ તે પ્રતિબિંબ માત્ર રૂપા કહેવાય.
જેમાં ઉષ્ણુ પ્રકાશ મલૂમ પડે તે આતપ કહેવાય. તેને ઉદય સૂર્ય વિમાનમાં વવાવાળા ખાદર પૃથ્વીકાય
