________________
-
-
--
(૩) સ્વજતિ-વિજત અસલ્કત વ્યવહાર
સ્વજાતિની અને વિજાતિની એમ બન્નેની અપેક્ષાએ જે વ્યવહાર થાય તે સ્વજાતિ વિજાતિ અસભૂત વ્યવહાર કહેવાય છે.
જેમકે-જીવ એ જ્ઞાનની સ્વજાતિ છે, અને અજીવ એ વિજાતિ છે. આમ હોવા છતાં પણ જીવાજીવ એવિષયક જ્ઞાન છે. એમ જે કહેવું તે સ્વજાતિ-વિજાતિ અસભૂત વ્યવહાર છે. અહીં વ્યવહારનો નિયામક વિષયતા સમ્બન્ધ નથી, તો પણ તેનો વ્યવહાર કરવામાં આવ્યો છે. માટે તે સ્વજાતિવિજાતિ અસભૂત વ્યવહાર સમજવો.
(અહીં વિષયતા સંબંધને આશ્રયીને કહેવામાં આવ્યું છે પણ તે વિષયના સમ્બન્ધ કાલ્પનિક છે.)
એપ્રમાણે બીજો અસભૂત વ્યવહાર ઉપનયનવમેદવાળો અને પ્રકારાન્તરણ ત્રણ ભેદવાળો જાણવો. (૩) ત્રીજો ઉપચરિત અસભૂત વ્યવહાર ઉપનય
એક ઉપચારથી બીજો ઉપચાર કરવામાં જે આવે તે Iઉપચરિત અસભૂત વ્યવહાર ઉપનય કહેવાય છે.
આના પણ ત્રણ પ્રકાર છે. તે આ પ્રમાણે- (૧) સ્વજાતિઉપચરિત અસદ્દભૂત વ્યવહાર ઉપનય, (૨) વિજાતિઉપચરિત અસદ્દભૂત વ્યવહાર ઉપનય અને (૩) સ્વજાતિવિજાતિ ઉપચરિત અસભૂત વ્યવહભૂત ઉપનય હવે ક્રમશઃ એ ત્રણે પ્રકાર-ભેદને વિચારીએ.
(૧) રવજાતિ ઉપચરિત અસભૂત વ્યવહાર ઉપાય એટલે,
39
