________________
કરે છે, ત્યારે સિદ્ધ પર્યાય ઉત્પન્ન થાય છે. ઉત્પન્ન થયેલ સિદ્ધ પર્યાયનો પ્રારંભ એ આદિ છે, અને કોઇપણ કાળે એ સિદ્ધ પર્યાય વિનાશ પામવાનો નથી, માટે નિત્ય છે.
આથી જ સિદ્ધ પર્યાય સાદિ નિત્ય કહેવાય છે. વાસ્તવિક શુદ્ધ હોવાથી સાદિ નિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક એવા નયને એ માન્ય છે.
(૨) અનિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય
સત્તાને ગૌણ કરી ઉત્પાદ અને વ્યયને મુખ્ય ગ્રહણ કરનારો જે સ્વભાવ તે આ અનિત્ય શુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નયનો છે. આ નય ઉત્પાદ અને વ્યયને મુખ્ય માને છે, પણ ધ્રૌવ્યને માનતો નથી. સર્વ પર્યાય ફર્યા જ કરે છે એમ આ નય જણાવે છે. માટે જ કહ્યું છે કે
મુખ્ય
“समयं समयं प्रति पर्याया विनाशिनः ।" પર્યાયો જે છે તે સમયે સમયે વિનાશી છે.
આમાં કથન કરાએલ વિનાશ એ શબ્દથી તેનો પ્રતિપક્ષી ઉત્પાદ પણ સમજી લેવો. કારણેકે, ઉત્પાદ અને વિનાશ એ બન્નેનો સમ્બન્ધ અવિનાભાવી છે.
અહીં પ્રવતા-સત્તા ગૌણપણે છે. માટે સત્તા ગૌણત્વેન ઉત્પાદ વ્યય ગ્રાહક એવો આ અનિત્યશુદ્ધ-પર્યાયાર્થિકનય વિશેષ વ્યાપક છે.
(૪) નિત્ય અશુદ્ધ પર્યાયાર્થિક નય
આ નય પર્યાયને માને છે. “સ્મિન સમયે ત્યાત્મય ધ્રૌવ્યાત્મજઃ પર્યાયઃ ૧”
એક સમયમાં ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય સ્વરૂપ પર્યાય છે.
17
