________________
સ્થૂલ ઋજુસૂત્રનય-વર્તમાન પર્યાય અનેક સમય સુધી રહે છે એ પ્રમાણે માને છે દાખલા તરીકે જીવ-આત્માના દેવ, મનુષ્યાદિક અનેક પર્યાયો છે. તે પૈકી દેવપર્યાયમાં જીવ જઘન્યથી દશ હજાર વર્ષ સુધી અને ઉત્કૃષ્ટ તેત્રીશ સાગરોપમ સુધી રહે છે. મનુષ્ય પર્યાયમાં જઘન્યથી અંતમુહૂર્ત અને ઉત્કૃષ્ટ ત્રણ પલ્યોપમ સુધી રહે છે. એ પ્રમાણે આ સ્થૂલ ઋજુસૂત્રનય સ્વીકારે છે.
પ્રશ્ન - ઋજુસૂત્રનયને અનુસરનાર ક્યું દર્શન છે ? ઉત્તર - ઋજુસૂત્રનયને અનુસરનાર બૌદ્ધ દર્શન છે. “વત્ સત્ તત્ ક્ષળિમ્” -જે સત્ છે ક્ષણમાત્ર સ્થાયી છે. એ પ્રમાણે બૌદ્ધ દર્શનની માન્યતા આ સૂક્ષ્મ ઋજુસૂત્રનયને આધારે છે. અન્ય નયોનું ખંડન કે વિરોધ આ ઋજુસૂત્રનય કરતો નથી. બૌદ્ધ દર્શન તો અન્ય નયોનું ખંડન છે. પોતાનું જ સત્ય છે અને અન્યનું મિથ્યા છે. એમ માને છે માટે તે બૌદ્ધ દર્શન મિથ્યા છે.
પ્રશ્ન - ઋજુસૂત્રનયને કેટલા નિક્ષેપા અભિમત છે ? ઉત્તર - નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ એ ચાર નિક્ષેપા એ ઋજુસૂત્રનયને અભિમત છે.
(૯)
પ્રશ્ન - સાતનય પૈકી પાંચમા શબ્દનયનું સ્વરૂપ શું ? ઉત્તર - “ગબ્બતે-માદૂયતેઽનેનાભિપ્રાયેગાર્થ: કૃતિ શબ્દઃ ।” શબ્દ દ્વારા જે પોતાનો અભિપ્રાય વ્યક્ત કરે તે "શબ્દનય" કહેવાય છે. “શન્વત-વચનનોનીયિતે વસ્તુ યેન સ શબ્દઃ ।”
90
