________________
ભાવની સાર્થકતાએ પિતાને આત્માની જ્ઞાનાદિ અનંત. ચતુષ્ક ગુણવાળી અનંત શુદ્ધ સત્તાને અક્ષય (સાયિક) ભાવે સ્વાધીન કરી છે, તેઓને પરમાત્મા જાણવા. સકળ પરમાત્મા શુદ્ધ ક્ષાયિકભાવે, કેવળ પિતાના આત્મગુણમાં. રમણતા પામવાવાળા હોય છે. આથી તેઓને કદાપિ કઈ પણ અન્ય દ્રવ્યના પરિણામનું કર્તવ-ભેતૃત્વ હેતું નથી. પરમાત્માના શુદ્ધ પરિણમન સંબંધે કહ્યું છે કે –
"न जगज्जनन-स्थेम-विनाश विहितादरः। न लास्य-हास्य-गीतादि-विप्लवोपप्लुतस्थिति:॥
સકલ આત્માને જેઓ ઉપરના ત્રણ ભેદથી યથાર્થ અવિરુદ્ધભાવે જાણે છે, તેઓ સમ્યજ્ઞાની હેઈ આત્માથે સાધકતા વડે પરમાત્મપદ પ્રાપ્ત કરવાના અધિકારી જાણવા. અન્યથા કેવળ બહિર્દષ્ટિપાખંડીઓના પાશમાં પડેલા મિથ્યાદૃષ્ટિ આત્માઓ, અનંત સંસારમાં, કર્માધીનપણે, જન્મમરણાદિના, અનેકવિધ દુઃખના અધિકારી જાણવા,
પ્રથમ તે આત્મા અને પરમાત્માના સંબંધમાં કર્મ -પરિણામની જે વિશેષતા છે તેનું કિંચિત્ સ્વરૂપ નીચે. મુજબ જાણવું અનિવાર્ય આવશ્યક છે.
ચાર ગતિરૂપ આ સંસારમાં એકેન્દ્રિય-બેઈન્દ્રિયતેઈન્દ્રિય-ચૌરેન્દ્રિય અને પંચેન્દ્રિયભાવે અનાદિથી જન્મમરણ કરતા સંસારી આત્માઓ, પોતપોતાના દારિકાદિ શરીરના યંગ દ્વારા, કષાયની તરતમતા મુજબ, નિરંતર જે જે શુભ-અશુભ કર્મ (કાર્મણ વગણાઓ) ગ્રહણ કરે
