________________
૩૧
સૂત્ર-૬
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦ છે અને પોતપોતાના કાળે ન કરાયેલી હોય તો અવિમાનિત થાય છે. સેક(સિંચન), દોહલો વિમાનિત થયેલા હોવા જોઇએ. આદિ શબ્દના ગ્રહણથી હાડકા, ધૂમાડો, ભસ્મ, અવગુંઠન વગેરે કારણોને ગ્રહણ કરવા. આવા પ્રકારના પોષણના કાર્યોથી કાળે તુંબડી પરિપક્વ બને છે. પરિપક્વ થયા પછી કાપેલી તુંબડી સુકાયા પછી પાણીમાં ડૂબતી નથી, અર્થાત્ પાણીની ઉપર તરે છે. આ બધા વિશેષણો મૂકવાનું કારણ એ છે કે તુંબડી (નક્કર) પવનથી નિરુપહત તૈયાર થાય છે પણ પોકળ તૈયાર થતી નથી.
પછી એ જ તુંબડીની ઉપર ઘાસ વીંટીને ભારે કાળી માટીના ક્રમસર આઠ લેપોથી લેપવામાં આવે ત્યારે તેમાં આગંતુક (નવું) ભારેપણું ઉત્પન્ન થાય છે. પછી એ તુંબડીને પાણીમાં નાખતા તળિયે સ્થિર થાય છે. પછી એ તુંબડી પાણીના સંપર્કથી ભીની થતા માટીનો લેપ દૂર થાય છે ત્યારે ઘાસાદિના બંધનથી અને માટી આદિથી મુક્ત થયા પછી તુરત જ ઉપર (પાણીના ઉપરના તર) સુધી જાય છે. આ પ્રમાણે આ દષ્ટાંત છે.
હવે દાન્તિકને બતાવે છે–
“અવમૂથ્વીરત્યાતિ ભવરૂપ સમુદ્રમાં ઔદારિકાદિ શરીરની ઉત્પત્તિ થાય છે. ભવ એ જ પાણી અને તેમાં મગ્ન થયેલો=ભવમાં આસક્ત થયેલો જીવ નિયમન વિના નીચે, તિર્થો અને ઉપર જાય છે. ત્યાર પછી સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રરૂપી પાણીથી ભીનો કરાયેલો અને આઠ પ્રકારનો કર્મરૂપ માટીનો લેપ જેનો નાશ થઈ ગયો છે એવો તે જીવ ઉપર જ લોકાંત સુધી જાય છે.
ચાત” ઈત્યાદિથી આશંકા કરે છે કે ઉપર લોકાંત સુધી જાય છે એમાં કયો નિયમ છે? સ્વાભાવિક ગતિથી લોકાંતથી પણ આગળ જાય છે. કેમ કે ગતિને રોકનારનો અભાવ છે, અર્થાતુ લોકાંતથી આગળ ગતિને કોઈ રોકતું નથી. ૧. ભાષ્યમાં સૌહંતતિ એ સ્થળે આદિ શબ્દના ગ્રહણથી હાડકા, ધૂમાડો, રાખ, અવગૂંઠનાદિનું ગ્રહણ કરવું એમ જણાવ્યું છે. અહીં ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે- ભૂમિમાં હાડકા ન હોવા જોઈએ, ત્યાં ધૂમાડો ન થવો જોઇએ, ભૂમિમાં રાખનું મિશ્રણ ન હોવું જોઇએ ઇત્યાદિ ગ્રહણ કરવું.
