________________
૨૦
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦
સૂત્ર-૬
છે, અર્થાત્ પર્યાયાંતરથી ચણુકાદિ કાર્યનો આરંભ થાય છે અને પૂર્વપર્યાયનો વિનાશ થાય છે. તેની જેમ સિદ્ધ થતા જીવને પણ કર્મક્ષય અને દેહવિયોગ વગેરે સમકાળે એક સમયમાં થાય છે. જેમકે એક જ પદાર્થમાં ઉત્પત્તિ, વિનાશ અને સ્થિરતા એક જ સમયમાં થાય છે તેમ. આ વિષય આ રીતે સારી રીતે સમજી શકાય છે. (૧૦-૫)
भाष्यावतरणिका - अत्राह प्रहीणकर्मणो निरास्स्रवस्य कथं गतिર્મવતીતિ। અન્નોન્યતે–
ભાષ્યાવતરણિકાર્થ– પ્રશ્ન— જેના સઘળા કર્મોનો ક્ષય થઇ ગયો છે અને જે આશ્રવથી રહિત છે તેવા આત્માની ગતિ કેવી રીતે થાય ? ઉત્તર– અહીં ઉત્તર કહેવાય છે–
टीकावतरणिका - 'अत्राहे' त्यादिना सूत्रं सम्बध्नाति, प्रक्षीणकर्म्मण इति, क्षपितनिरवशेषकर्म्मराशेर्निराश्रवस्य निरस्तकायवाङ्मनोयोगस्य कथं केन प्रकारेण गतिः लोकान्तप्राप्तिर्भवति, अयं मन्यते-योगाभावात् स सदा निष्क्रियो गतिस्तु क्रिया, अतो लोकान्तगमनमनुपपन्नमिति, अत्रोच्यते- यथा गमनं समस्ति मुक्तात्मनस्तथोच्यते
tr
ટીકાવતરણિકાર્થ— “મત્રા” ઇત્યાદિથી ભાષ્યકાર આગળના સૂત્રની સાથે સંબંધ જોડે છે– ‘‘વ્રુક્ષીળર્મળ કૃતિ” કર્મ સમૂહને જેણે ખપાવી નાખ્યા છે અને “નિરાશ્રવણ્ય” વચન, કાયા અને મનોયોગને જેણે દૂર કરી દીધા છે એવા જીવની ગતિ=લોકાંતપ્રાપ્તિ કેવી રીતે થાય ? કોઇ અજ્ઞાની જીવ આ પ્રમાણે માને છે કે યોગનો અભાવ હોવાથી જીવ સદા નિષ્ક્રિય થાય છે અને ગતિ તો ક્રિયા છે. આથી લોકાંત સુધી જવાનું ઘટતું નથી. અહીં ઉત્તર કહેવાય છે- મુક્તાત્માની જે રીતે ગતિ છે તે રીતે કહેવાય છે— આત્મા ઊર્ધ્વગતિ શા માટે કરે ? पूर्वप्रयोगादसंगत्वाद्बन्धच्छेदात्तथागतिपरिणामाच्च
તવૃત્તિ: ૬૦-૬॥
