________________
૯૪
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦ સૂત્ર-૭ વગેરે કુળોમાં મુક્તિને અનુકૂળ જ્ઞાન, અભ્યત્થાન વગેરે વિનય, ધનધાન્ય-સુવર્ણ-સંપત્તિરૂપ વૈભવ, શબ્દ વગેરે વિષયો આ બધાની અધિકતારૂપ વિભૂતિથી યુક્ત મનુષ્યોમાં જન્મ પામીને અને સમ્યગ્દર્શન આદિથી વિશુદ્ધ બોધિને પામે છે. બોધિ એટલે જ્ઞાન અને ચારિત્ર, કે જેનું લક્ષણ પૂર્વે કહ્યું છે અને સુખની પરંપરાથી યુક્ત એવા કુશલ અભ્યાસના અનુબંધના ક્રમથી મનુષ્ય, દેવ અને ફરી મનુષ્ય એ પ્રમાણે ત્રણ જન્મોને પામીને સમ્યક્ત્વ અને જ્ઞાનના લાભથી જેણે સંવરને પ્રાપ્ત કરેલ છે એવો અને તપથી સઘળા કર્મસમૂહનો ક્ષય કરી નાખ્યો છે એવો તે (જીવ) સિદ્ધિક્ષેત્રમાં સિદ્ધ થાય છે. કહ્યું છે કે
આ પ્રમાણે સંવરરૂપ બદ્ધર પહેરીને સમ્યગ્દર્શનરૂપ ઘોડા ઉપર આરૂઢ થયેલો સમ્યજ્ઞાનરૂપ મહાન ધનુષ્યવાળો, ધ્યાનાદિ તપરૂપ તીણ બાણોથી સંયમરૂપ યુદ્ધના આંગણે રહેલી ક્લેશરૂપ સેનાને હરાવીને ભવ્યાત્મા કર્મરૂપ રાજાને હણીને મુક્તિરૂપ રાજ્યલક્ષ્મીને મેળવે છે. (૧-૨).
એ પ્રમાણે કર્મોના ઉદયથી ઉત્પન્ન થનારા અને કર્મોના ક્ષયોપશમથી ઉત્પન્ન થનારા ભાવોથી સંસાર છે, કર્મના ક્ષયથી સિદ્ધિ છે એમ અરિહંતોએ કહ્યું છે. (૩)
જ્ઞાન સુમાર્ગનો દીપક છે, તેનો(=સુમાર્ગદીપકનો) વિનાશ ન થાય એ માટે સત સમ્યક્ત્વ છે, ચારિત્ર આશ્રવોનો નાશ કરનાર છે. તપ રૂપી અગ્નિ કર્મોને બાળે છે. (૪).
જિનવચનમાં સિદ્ધિના આ ચાર અંગોથી સિદ્ધિ થાય છે. સંવરથી રહિતને એકલા જ્ઞાનથી તે સિદ્ધિ થતી નથી. (૫)
આ પ્રમાણે એકાંતવાદ સમાન એક દ્વીપવાળા, વિવિધ માછલારૂપ એક પાતાળવાળા, આઠ જળચર હાથીવાળા, બે વેગ, ચાર આવર્તવાળા, ચારકિનારાવાળા (૬). ત્રણ મહાવાયુવાળા, ત્રણ ઉદયવાળા, છ વેગવાળા, ચોર્યાશી નિયત ઉર્મિવાળા સંસારરૂપ સમુદ્રને ચતુરંગ નાવ વડે જીવ તરી જાય છે. (૭) (૧૦-૭)
