________________
૮૫
સૂત્ર-૭
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૧૦ ગ્રહણ કરેલા ભવના ઔદારિકાદિ કાયાના વિયોગથી અને હેતુનો અભાવ હોવાથી સંસારમાં ફરી ઉત્તરશરીરની ઉત્પત્તિ ન થવાથી કાઇથી રહિત અગ્નિની જેમ શાંત થયેલા તે મહાત્મા કારણની અપેક્ષાવાળા સંસાર સુખને ઓળંગીને આત્યંતિક, એકાંતિક, નિરુપમ, નિરતિશય અને નિત્ય એવા નિર્વાણ સુખને પામે છે.
શાંત થયેલા પરમ આહ્વાદને પામેલા. આત્યંતિક સાદિઅનંત. ઐકાંતિક-એકાંતે થાય જ છે, અર્થાત્ ક્યારેક હોય અને ક્યારેક ન હોય એવું નથી( સતત હોય છે). નિરુપમ=સંસારમાં તે સુખની કોઈ ઉપમા નથી, અર્થાત્ તેના જેવું કોઈ સુખ નથી. નિરતિશય તે સુખનો પ્રકર્ષઅપકર્ષરૂપ વિશેષ=ભેદ નથી. કેમકે સર્વ મુક્તોનું સુખ તુલ્ય છે. નિત્ય અવિનાશી. સદા એક સ્વરૂપે રહેનારું અને અવિકારી છે. (૭)
ટીકાકારના વધારાના સાત શ્લોકોનો અર્થ સત્કારને યોગ્ય સતત(=સદા) ઉત્સુકતાથી રહિત, નિર્ભય, વિશુદ્ધિમય, પ્રેમથી રહિત, દ્વેષથી રહિત, હર્ષ-શોક વગેરે દ્વન્દોથી રહિત કર્મરૂપ રજથી રહિત અને શરીરથી રહિત જીવ. (૧)
બળતા એવા સંસાર રૂપ અગ્નિને પરમ સુખરૂપ પાણીથી બુઝાવીને નિર્વાણ પામે છે. પોતાના આત્મામાં રહે છે. જન્મ, જરા, મરણ અને રોગથી રહિત બને છે. (૨)
પીડા ન હોવાથી અને સર્વજ્ઞ હોવાથી પરમ સુખી થાય છે. પોતાનામાં રહેલા જ્ઞાનનું પ્રકૃષ્ટ સુખ છે, પીડાનો અભાવ છે. (૩)
આ સુખ અનુપમ(=ઉપમા ન આપી શકાય તેવું), અમેય(=માપી ન શકાય તેવું), નાશ નહીં પામનારું, દુઃખરહિત, ઉપદ્રવથી રહિત, જરાથી રહિત, રોગથી રહિત, ભય અને તૃષ્ણા વિનાનું, એકાંતિક, આત્યંતિક, અવ્યાબાધ હોય છે. (૪)
ત્રણેય પણ કાળમાં તિર્યંચ, મનુષ્ય અને દેવોના જે સુખો છે તે સર્વ સિદ્ધના સુખના અંશ સમાન પણ નથી. (૫)
