________________
સૂત્ર-૨૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮
मोहनीययोः सम्यग्मिथ्यात्ववेदनीयस्यायुष्कस्य च जात्यन्तरानुबन्धविपाकनिमित्तान्यजातीयकत्वादेव सङ्क्रमो न विद्यते । अपवर्तनं तु सर्वासां प्रकृतीनां विद्यते । तदायुष्केण व्याख्यातम् ॥८-२२॥
भाष्यार्थ- सर्वप्रङ्गतिखोनुं इज, विपाडोध्य, अनुभाव थाय छे. વિવિધ પાક તે વિપાક. તે વિપાક તે પ્રમાણે અને બીજી રીતે થાય.
૧૩૫
મૂલપ્રકૃતિઓથી અભિન્ન એવી સર્વ ઉત્તરપ્રકૃતિઓમાં સંક્રમ થાય છે. પણ મૂલપ્રકૃતિઓમાં સંક્રમ થતો નથી. કારણ કે મૂલપ્રકૃતિઓ બંધનિમિત્તથી અને વિપાકનિમિત્તથી અન્ય જાતિવાળી છે.
ઉત્તરપ્રકૃતિઓમાં દર્શનમોહ, ચારિત્રમોહનો, સમ્યગ્મિથ્યાત્વવેદનીયનો અને આયુષ્યનો સંક્રમ થતો નથી. કેમકે જાત્યંતરનું અનુસરણ કરનાર વિપાકનું નિમિત્ત ભિન્ન છે.
અપવર્તન તો બધી પ્રકૃતિઓનો થાય છે. આનું આયુષ્ય વડે (અ.૨ सू. परमां ) व्याख्यान र्खु छे. (८-२२)
टीका - विपचनं विपाकः - उदयावलिकाप्रवेशः, कर्मणः विशिष्टो नानाप्रकारो वा पाको विपाकोऽप्रशस्तपरिणामानां तीव्रः शुभपरिणामानां मन्दः, यथोक्तकर्मविशेषानुभवनमनुभावः “कृत्यल्युटो बहुलम् (पा.अ.३ पा. ३ सू. ११३ इति) वचनात्, अथवाऽऽत्मनाऽनुभूयते येन करणभूतेन बन्धेन सोऽनुभावबन्धः “करणाधिकरणयोश्च" (पा.अ. ३ पा. ३ सू.११७) इति घञ्, अनुभावशब्दस्य समुदायार्थप्रदर्शनं, अनुगतो वा भावोऽनुभाव इति, प्रादिसमासः क्रियालोपी, सर्वासां हि प्रकृतीनां फलं विपाको - दयानुभावबन्धाज्जीवस्यानुसमयं कर्मानुभवनमिच्छानिच्छापूर्वकं, तद्यथाज्ञानावरणस्य फलं ज्ञानाभावः दर्शनावरणस्यापि फलं दर्शनशक्त्युपरोध इति, एवं सर्वकर्मणां स्वकार्यप्रबन्धानुभूतिरिति ।
"
सर्वासां प्रकृतीनामित्यादि भाष्यं सर्वासामिति कार्त्स्यग्रहणं, कर्मबन्धस्य फलं विपाकः तस्योदयोऽनुभाव इति पर्यायकथनेन व्याख्या
