________________
સૂત્ર-૧૨
શ્રી તત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૮ જાતિનામ. પૃથિવીકાયજાતિનામકર્મના ઉદયથી “પૃથિવીકાયિક' એવો વ્યવહાર થાય છે. એ પ્રમાણે બીજાં પણ કહેવાં.
પૃથ્વીકાયિકજાતિનામ અનેક પ્રકારનું છે એ કથન દ્વારા ફરી પણ પૃથિવીકાયિકજાતિનામ પિડપ્રકૃતિ છે એમ જણાવે છે.
ઉપક્લેદ એટલે હરતનું. હરતનું એટલે ભૂમિમાંથી નીકળીને તૃણના અગ્રભાગમાં રહેલા જળબિંદુઓ. બીજા ભેદોનો અર્થ સમજાઈ ગયેલો છે. (અવસ્યાય-ઝાકળ. નીહાર આકાશમાંથી પડતા જલકણો-કરા.)
તેજસ્કાય વગેરે બધું સમજાઈ ગયેલું છે. એ પ્રમાણે બેઇન્દ્રિય, તે ઇન્દ્રિય, ચઉરિન્દ્રિય, પંચેન્દ્રિયના નામો (અનુક્રમે) શંખ, મોતીની છીપ વગેરે, ઊધઈ, કીડી વગેરે, ભમરો, મધમાખી વગેરે, તિર્યંચ, મનુષ્ય આદિ ભેદથી કહેવા.
શરીર નામકર્મની ઉત્તરપ્રકૃતિઓ પાંચ છે. તેનું પ્રતિપાદન કરવા માટે કહે છે–
શરીર– “શરીરનામ' ફત્યાદ્રિ અસાર, સ્થૂલવર્ગણાના પુદ્ગલોથી નિર્માણ કરાયેલું શરીર ઔદારિક છે. તેને પ્રાયોગ્ય પુગલોને ગ્રહણ કરવામાં જે કર્મ કારણ છે તે ઔદારિક શરીરનામ કહેવાય છે. વિચિત્ર-શક્તિવાળાં દ્રવ્યોથી નિર્માણ કરાયેલું શરીર વૈક્રિય છે. તેને પ્રાયોગ્ય પુદ્ગલોને ગ્રહણ કરવામાં જે કર્મ કારણ છે તે કર્મ કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી વૈક્રિય શરીરનામ કહેવાય છે. કાર્ય સાધવા માટે જે એકઠું ભેગું કરાય તે શરીર આહારક છે. બીજું પૂર્વવત જાણવું. તેજસ્વી- દ્રવ્યોથી પ્રારંભાયેલું ( બનાવાયેલું) ઉષ્ણતાગુણવાળું અને આહારનું પાચન કરવામાં સમર્થ શરીર તૈજસ છે. શેષ પૂર્વવત્ જાણવું. જેમ બોર આદિનો આધાર કુંડી છે તેમ જ સઘળાં કર્મોનો આધાર રૂપ છે, જેમ બીજ અંકુરાદિનું કારણ છે તેમ જે સઘળાં કર્મોની ઉત્પત્તિમાં સમર્થ છે તે શરીર કામણ છે. શરીર નામકર્મની આ ઉત્તરપ્રકૃતિ સમુદાયરૂપ આઠ કર્મોથી જુદી જ છે.
