________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬
સૂત્ર-૧૧
वाचनाऽऽचार्याऽपलापः ज्ञाननिह्नवो वा नाहमिदं वेद्मीति, मात्सर्यं योग्यार्थिनोऽपि ज्ञानादानं, मा मत्समो भवतु कश्चिदिति परिणामः, विघ्नकरणं अन्तरायः श्रवणादौ आसादना अविध्यादिग्रहणादिना उपघातो मतिमोहेनाहाराद्यदानेन इत्येवमाद्याः प्राणातिपातादयश्च, द्वीन्द्रियादीनामपि तद्भावात् व्यपेतापत्तेः, ज्ञानावरणस्य कर्मणः आश्रवा भवन्ति, प्रवेशमार्ग इत्यर्थः, आश्रवभावार्थमाह - एतैर्हि ज्ञानावरणं पुद्गलात्मकं कर्म बध्यते, तस्मादेते आश्रवा इति,
एवमेवेत्यादि, एवमेवेत्यनेनातिदेशमाह, यथा ज्ञानावरणस्य तत्प्रदोषादयः तथा दर्शनावरणस्यापि चक्षुर्दर्शनावरणादेः, नवरं दर्शनस्य तत्त्वार्थ श्रद्धानलक्षणस्य दर्शनिनां विशिष्टाचार्याणां दर्शनसाधनानां च सम्मत्यादिपुस्तकानामिति वाच्यं ॥६- ११ ॥
ટીકાર્થ— સૂત્રમાં પ્રદોષ અને નિર્ભવ વગેરે શબ્દોનો દ્વન્દ્વ સમાસ છે. તત્ પદથી જ્ઞાન-દર્શન અપેક્ષિત છે. જ્ઞાન-દર્શન સંબંધી પ્રદોષ વગેરે જ્ઞાનાવરણ-દર્શનાવરણના આસ્રવો છે, એ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થને તો ‘જ્ઞાનસ્ય’ ઇત્યાદિથી કહે છે- જ્ઞાનના=સામાન્યથી મતિ-આદિ જ્ઞાન સંબંધી તથા જ્ઞાનીના=આચાર્ય આદિ સંબંધી અને જ્ઞાનસાધનના=પુસ્તક આદિ સંબંધી પ્રદોષ વગેરે જ્ઞાનાવરણ કર્મના આસ્રવો=પ્રવેશમાર્ગ છે.
૫૪
-
પ્રદોષ પ્રકૃષ્ટ દ્વેષ તે પ્રદોષ. ક્રિયારહિત જ્ઞાનથી શું ? એવા પ્રકારનો અંતરમાં જ્ઞાન પ્રત્યેનો જે તિરસ્કારભાવ તે પ્રદોષ. જ્ઞાન અનંત ગમવાળું છે=શાસ્ત્રમાં એક સરખા પાઠો વારંવાર આવે છે. તે(=જ્ઞાનીઓ) પરલોકની ઇર્ષ્યાવાળા છે. તે પ્રદોષ છે.
નિહ્નવ– વાચનાચાર્યનો અપલાપ કરવો અથવા હું આ જાણતો નથી એમ જ્ઞાનને છુપાવવું.
માત્સર્ય– મારા સમાન કોઇ ન થાઓ એવો પરિણામ તે માત્સર્ય (=ઇર્ષ્યા) છે. આવા પરિણામથી યોગ્ય અર્થીને પણ જ્ઞાન ન આપવું.
