________________
સૂત્ર-૧૦ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬ માગણી કરવાથી બાહ્યસંયોજના થાય. મુખમાં કોળિયામાં ઉપદેશ(=એક પ્રકારનું સ્વાદિષ્ટ દ્રવ્ય) વગેરે નાખીને વાપરે એ અત્યંતરસંયોજના છે. એ પ્રમાણે યોગ્ય પાણી મળી જતા પાણીમાં નાખવા) ચાતુર્થાત વગેરેની માગણી કરવાથી બાહ્યસંયોજના થાય અને તે તે આહારની ઉપર આવું પાણી પીવાથી અત્યંતરસંયોજના થાય. આ અધિકરણ છે, કેમ કે આ સમાચારી(=સારો આચાર) નથી.
ઉપકરણસંયોજના– વસ્ત્ર, પાત્ર વગેરે ઉપકરણ છે. તેવા પ્રકારનું વિચિત્ર(=સુંદર) વસ્ત્ર મળતા તેને અનુરૂપ બીજું વસ્ત્ર માગવાથી અને તેનો પરિભોગ કરવાથી સંયોજનાઅધિકરણ થાય.
નિસર્વાધિકરણ– નિસર્વાધિકરણ ત્રણ પ્રકારનું છે. તે આ પ્રમાણેકાયનિસર્વાધિકરણ, વચનનિસર્વાધિકરણ અને મનોનિસર્વાધિકરણ. કાય એટલે ઔદારિક શરીર. તેનો અવિધિથી (જલપ્રવેશાદિથી) ત્યાગ કરવો તે કાયનિસર્વાધિકરણ છે. કારણ કે એમ કરવાથી અન્યની કાયાને પીડા થાય છે. એ પ્રમાણે વચનનિસર્ગ અને મનોનિસર્ગ પણ કહેવા. શાસ્ત્રબાહ્યત્રશાસ્ત્રમાં ન કહી હોય તેવી વિધિથી, અર્થાતુ શાસ્ત્રોક્ત વિધિ વિના શરીરાદિનો ત્યાગ અધિકરણ જ છે. પ્રશ્ન- આ અજવાધિકરણ કેવી રીતે છે?
ઉત્તર– બાહ્યવ્યાપારની અપેક્ષાએ અજીવાધિકરણ છે. કેમ કે કાયા વગેરે અચેતન છે. મૂલગુણનિર્વર્તનાધિકરણ પણ શરીર વગેરેનું માત્ર સંસ્થાન છે. આ પ્રમાણે વિશેષ છે.
(શરીર વગેરેની રચના વગેરે જીવ જ કરે છે તો પછી આને અજીવાધિકરણ કેમ કહેવાય? એમ પ્રશ્નકારનો આશય છે. આનો ઉત્તર આપતા કહે છે કે, જીવની અપેક્ષા વિના માત્ર બાહ્યવ્યાપારની અપેક્ષા છે. બાહ્યવ્યાપાર કાયાદિથી થાય છે. કાયા વગેરે તો અજીવ છે. આથી નિર્વર્તન વગેરે અજવાધિકરણ છે.) (૬-૧૦) ૧. તજ, તમાલપત્ર, એલચી અને નાગકેસર એ ચારની ચાતુર્થાત સંજ્ઞા છે.
