________________
શ્રી તત્તાથવિગમસૂત્ર અધ્યાય-૯ સૂત્ર-૯ સંરંભાદિના યોગભેદથી વિકલ્પો કરીને હવે ક્રિયા દ્વારા યોગોના વિકલ્પો કરે છે. “
તથા ફત્યાદિ તે આ પ્રમાણે- કાયસંરંભ, વચનસંરંભ, મનઃસંરંભ, કાયસમારંભ, વચનસમારંભ, મનઃસમારંભ, કાયઆરંભ, વચનઆરંભ, મનઆરંભ. કાયાથી સંરંભ કરે છે, વચનથી સંરંભ કરે છે, મનથી સંરંભ કરે છે. એ પ્રમાણે “કરાવે છે” ના પણ ત્રણ વિકલ્પો અને “અનુમોદે છે” ના પણ ત્રણ વિકલ્પો જ છે. ભાષ્યમાં કૃત એવું વચન સ્વતંત્ર કર્તાને જણાવવા માટે છે. વરિત એવું કથન પ્રેરણા કરવા યોગ્ય પરતંત્ર કર્તાને બતાવવા માટે છે. અનુમતિ વચન પ્રેરકના માનસિક પરિણામને જણાવવા માટે છે. આને જ ભાષ્યકાર “તથા તાસંમ:” ઇત્યાદિથી નવ વચનો દ્વારા બતાવે છેકૃતકાયસંરંભ, કારિતકાયસંરંભ, અનુમતકાયસંરંભ, કૃતવચનસંરંભ, કારિતવચનસંરંભ, અનુમતવચનસંરંભ, કૃતમનઃસંરંભ, કારિતમનઃસંરંભ, અનુમતમનઃસંરંભ.
જેવી રીતે સંરંભના કૃત-કારિત-અનુમતિના ભેદથી વિકલ્પો કર્યા, તેવી રીતે સમારંભ અને આરંભના પણ કૃત-કારિત-અનુમતિના ભેદથી વિકલ્પો કહેવા. જેમકે- કાયાથી સમારંભ કરે છે. કાયાથી સમારંભ કરાવે છે, કાયાથી સમારંભને અનુમોદે છે, ઈત્યાદિ નવ વિકલ્પો થાય. તથા કાયાથી આરંભ કરે છે, કાયાથી આરંભ કરાવે છે, કાયાથી આરંભ અનુમોદે છે ઇત્યાદિ નવ જ વિકલ્પો જાણવા.
તપિ' ઇત્યાદિથી ફરી ચાર ભેદ પાડે છે- કૃતકાયસંરંભ અધિકરણ વગેરે એકેક કષાય વિશેષથી ચાર પ્રકારે થાય છે. કષાયોનું લક્ષણ પૂર્વે (અ.ર સૂ.૬માં) કહ્યું છે. કષાયરૂપ સામાન્યથી વિશેષ=ભેદ તે કષાયવિશેષ. કષાયોના ભેદથી ચાર પ્રકારો થાય છે. આને તદ્યથા ઇત્યાદિથી બતાવે છે. ક્રોધકૃતકાયસંરંભ, માનકૃતકાયસંરંભ, માયાકૃતકાયસંરંભ, લોભકૃતકાયસંરંભ, ક્રોધકારિતકાયસંરંભ, માનકારિતકાયસંરંભ, માયાકારિતકાયસંરંભ, લોભકારિતકાયસંરંભ, ક્રોધાનુમતકાયસંરંભ, માનાનુમતકાયસંરંભ, માયાનુમતકાયસંરંભ, લોભાનુમત
