________________
સૂત્ર-૨૩
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૬ આત્યંતિક-સર્વોત્કૃષ્ટ-દુઃખરહિત કલ્યાણના ફળવાળા માર્ગનું શ્રેષ્ઠ રીતે પ્રકાશન કરવું તે પ્રભાવના. તે ખરેખર આ તીર્થકર નામકર્મનો આશ્રવ છે.
(૧૩)પ્રવચનવાત્સલ્ય- અચ્છનાનુષ્ઠાયિનાં કૃતથાણાં વાત-વૃદ્ધतपस्वि-शैक्षग्लानादीनां च संग्रहोपग्रहानुकारित्वं प्रवचनवत्सलत्वमिति । ४ વંદન-નમસ્કાર-પૂજા-સત્કારને યોગ્ય તે અહતું, તેમનું શાસન એટલે આગમ નામનો ઉપદેશ, અર્થાત્ આગમ અહંતોના શાસનરૂપ છે. તેનું આચરણ કરનારા એટલે આગમમાં કહેલી ક્રિયાઓને કરનારા. આવા શ્રતધરોનું, “શ્રતધર' એમ કહીને “સ્વયં જ્ઞાતા” એમ કહ્યું છે. સ્વયં જાણીને કરવું જોઈએ, બીજાઓના ભરોસે ન કરવું જોઈએ. જેણે પ્રવચનનો અભ્યાસ કર્યો છે અને તેથી ઉત્સર્ગ-અપવાદના વિસ્તારનો જ્ઞાતા બન્યો છે તે સ્વતંત્રપણે ક્રિયામાં પ્રવર્તે તો પણ દોષિત ન બને. બાલ એટલે બાળમુનિ. કારણે લઘુ વગેરે પ્રવૃજિત થયા હોય. (વૃદ્ધ એટલે
વિર.) જાતિથી, શ્રતથી અને પર્યાયથી એમ ત્રણ પ્રકારે સ્થવિર છે. ૬૦ વર્ષની વયવાળો જાતિ(=વય)સ્થવિર છે. સમવાયાંગધારી શ્રુતસ્થવિર છે. વ્રતનું આરોપણ કર્યા પછીથી(=વડી દીક્ષાથી) વીસ વર્ષના દિક્ષા પર્યાયવાળો પર્યાયસ્થવિર છે. અનશન વગેરે બાહ્ય અને પ્રાયશ્ચિત્ત વગેરે અત્યંતર તપ જે કરે તે તપસ્વી અથવા હવે કહેવાશે તે કનકાવલી, રત્નાવલી વગેરે વિવિધ તપ છે. એ તપના યોગથી તપસ્વી કહેવાય. જે શીખે તે શિક્ષ. શિક્ષ એ જ શૈક્ષ. જેમ પ્રજ્ઞ પુર્વ પ્રગટ એમ સ્વાર્થમાં પ્રત્યય લાગવાથી પ્રાજ્ઞ વગેરે શબ્દો બન્યા છે, તેમ શિલ વિ શૈક્ષ: એમ સ્વાર્થમાં મ પ્રત્યય લાગવાથી શૈક્ષ શબ્દ બન્યો છે. અથવા જે શિક્ષણશીલ છે(=શિક્ષા લેવાના સ્વભાવવાળો છે) તે શૈક્ષ. છાત્ર વગેરે શબ્દોમાં શિક્ષા શબ્દનો પાઠ હોવાથી જ પ્રત્યયથી શૈક્ષ શબ્દ બન્યો છે. ૧. અહીં તાત્પર્યાર્થ આ છે કે જેનામાં ભણવાની વિશેષ શક્તિ ન હોય તે ગીતાર્થગુરુના વિશ્વાસે ક્રિયા કરે પણ જેનામાં વિશેષ ભણવાની શક્તિ છે તેણે આગમો ભણીને સ્વયં જ્ઞાતા બનવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. શક્તિસંપન્ન સાધુ પણ જ્યાં સુધી ગીતાર્થ ન બને ત્યાં સુધી
ગીતાર્થગુરુ આદિના વિશ્વાસથી ક્રિયા કરે. ૨. પ્રશારિોડક્ (સિદ્ધહેમ ૭-ર-૧૬૫) સૂત્રથી મન પ્રત્યય લાગ્યો છે. પ્રણાદિ આકૃતિગણ છે.
