________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪ સૂત્ર-૧૮-૧૯ વૈમાનિકદેવોના મુખ્ય બે ભેદોकल्पोपपन्नाः कल्पातीताश्च ॥४-१८॥ સૂત્રાર્થ– કલ્પોપપન્ન અને કલ્પાતીત એમ બે પ્રકારના છે. (૪-૧૮)
भाष्यं-द्विविधा वैमानिका देवाः । कल्पोपपन्नाः कल्पातीताश्च । तान् परस्ताद्वक्ष्याम इति ॥४-१८॥
ભાષ્યાર્થ– વૈમાનિક દેવો કલ્પોપપન્ન અને કલ્પાતીત એમ બે પ્રકારના છે તેમને આગળ (અ.૪ સૂ.૨૪) કહીશું. (૪-૧૮)
टीका- एतदपि प्रायो निगदसिद्धमेव, नवरमिन्द्रादिदशभेदकल्पनात् कल्पा इति ॥४-१८॥
ટીકાર્થ– આ સૂત્ર પણ પ્રાયઃ બોલતાં જ સમજાઈ જાય તેવું છે. ફક્ત આ વિશેષ છે- ઇંદ્ર વગેરે દશનું કલ્પન(=રચના) કરવાના કારણે કલ્પો કહેવાય છે. (૪-૧૮).
વૈમાનિકનિકાયના દેવલોકનું અવસ્થાન૩૫ર્થપરિ I૪-૧૬ સૂત્રાર્થ– વૈમાનિક નિકાયના કલ્પો ઉપર ઉપર આવેલા છે. (૪-૧૯)
भाष्यं- उपर्युपरि च यथानिर्देशं वेदितव्याः । नैकक्षेत्रे, नापि तिर्यगधो वेति ॥४-१९॥
ભાષ્યાર્થ– જે પ્રમાણે નિર્દેશ કર્યો છે તે પ્રમાણે (વૈમાનિક કલ્પો) ઉપર ઉપર આવેલા જાણવા. એક ક્ષેત્રમાં રહેલા નથી તથા તિર્યક્ર અને નીચે પણ નથી. (૪-૧૯)
टीका- इदमपि प्रायः सुगममेव, नवरं 'यथानिर्देश मिति वक्ष्यमाणसूत्रापेक्षया, नैकक्षेत्रे निरवयवे नापि तिर्यगधो वेत्यसमंजस इति II૪-૨al
ટીકાર્ય–આ સૂત્ર પણ પ્રાયઃ સહેલાઈથી સમજાઈ જાય તેવું જ છે. ફક્ત આ વિશેષ છે. હવે પછીના સૂત્રોમાં કહેવાશે તે પ્રમાણે કલ્પો ઉપર ઉપર
