________________
૬૨
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૪
સૂત્ર-૧૫
ભાગ (૨૯-૩૨/૬૨) ચંદ્રમાસનું પરિમાણ છે. આવા પ્રકારના માસથી બાર માસનો એક ચંદ્રસંવત્સર થાય છે. તે સંવત્સરનું ત્રણસોને ચોપન દિવસ અને દિવસના બાસઠીયા બાર ભાગ (૩૫૪-૧૨/૬૨) પ્રમાણ છે. આનાથી બાકીના ચંદ્રસંવત્સરોનું વ્યાખ્યાન કર્યું.
હવે અભિવર્ધિત સંવત્સરને જાણવા માટે અભિવર્ધિત માસ કહેવામાં આવે છે, અર્થાત અભિવર્ધિત માસના પરિમાણને કહેવામાં આવે છેઅભિવર્ધિત માસનું પરિમાણ ૩૧-૧૨૧/૧૨૪ દિવસો છે. આવા પ્રકારના માસથી બાર માસનો એક અભિવર્ધિત સંવત્સર થાય છે. તે સંવત્સરનું પ્રમાણ ૩૮૩-૪૪/૬૨ દિવસ છે. આ ચંદ્ર આદિ પાંચ સંવત્સરોથી એક યુગ થાય છે. તે પાંચ સંવત્સરોમાં અભિવર્ધિત નામના મધ્ય સંવત્સરમાં એક માસ અને અભિવર્ધિત નામના અંત્ય સંવત્સરમાં એક માસ એમ બે માસ અધિક હોય છે.
સાવિત્ર સંવત્સર– ૩૦ દિવસ પૂર્ણ અને અર્ધો દિવસ (૩૦-૧/૨) સૂર્ય માસનું પ્રમાણ છે. આવા પ્રકારના બાર માસથી સાવિત્ર સંવત્સર થાય છે. તે સંવત્સરનું પ્રમાણ ૩૬૬ દિવસ છે. આ માપથી સર્વ પ્રકારનો કાળ, સર્વ આયુષ્ય અને વર્ષોનો વિભાગ ગણવામાં આવે છે.
સાવન સંવત્સર– ત્રીસ દિવસનો એક સાવનમાસ થાય. આ સાવન માસને જ કર્મ માસ કે ઋતુ માસ કહેવાય છે. આવા પ્રકારના બાર માસથી સાવન સંવત્સર થાય છે. તે સંવત્સરનું પ્રમાણ ૩૬૦ દિવસ છે.
ચંદ્રમાસ અને અભિવર્ધિત માસ પૂર્વે કહ્યા છે.
નક્ષત્ર સંવત્સર- ૨૭–૨૧/૬૭ દિવસ નક્ષત્ર માસનું પ્રમાણ છે. આવા પ્રકારના બાર માસથી નક્ષત્ર સંવત્સર થાય છે. તે સંવત્સરનું પ્રમાણ ૩૨૭-૫૧/૬૭ દિવસ છે.
આ પ્રમાણે પોત પોતાના માસના નામ પ્રમાણે યુગનાં નામો છે. વીસ યુગોથી સો વર્ષ થાય. દસ સો વર્ષોથી એક હજાર વર્ષ થાય. હજાર વર્ષને સોથી ગુણવાથી એક લાખ વર્ષ થાય. લાખ વર્ષને ચોરાસીથી ગુણવાથી એક
