________________
સૂત્ર-૧૧ શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૩
૧૨૫ આ(=૩૧૬રર૭ યોજન, ૩ ગાઉ, ૧૨૮ ધનુષ્ય અને ૧all અંગુલ) જંબૂદ્વીપની પરિધિ છે.
ભાષ્યમાં વૃત્તશબ્દનું ગ્રહણ ચોરસ આદિ ક્ષેત્રનો નિષેધ કરવા માટે છે. પરિક્ષેપનું ગ્રહણ વિધ્વંભ, ઈર્ષા, જીવા આદિનો નિષેધ કરવા માટે છે.
હવે જંબૂદ્વીપનું ગણિતપદ(ન્નક્ષેત્રફળ) લાવવામાં આવે છે. તેમાં કરણસૂત્ર આ છે- વિખંભના ચોથા ભાગથી ગુણાયેલ પરિધિ ગણિતપદ (=ક્ષેત્રફળ) છે. પ્રસ્તુત વિખંભ એક લાખ યોજન છે. તેનો ચોથો ભાગ ૨૫,૦૦૦ છે. વિખંભના ચોથા ભાગથી ગુણાયેલ જંબૂદીપનો પરિધિ ગણિતપદ છે.
ભાષ્યમાં રહેલા સ પદનો જંબૂદ્વીપના પરિધિ સાથે સંબંધ છે, અર્થાત્ સ એટલે જંબૂદ્વીપનો પરિધિ. કારણ કે સર્વનામના શબ્દો પ્રસ્તુત અર્થનો પરામર્શ કરનારા છે. જંબૂદ્વીપમાં યોજન પ્રમાણ ચોરસ ખંડો આટલા ( વિખંભના ચોથા ભાગથી ગુણાયેલ પરિધિની જેટલી સંખ્યા થાય તેટલા) થાય એવો અહીં વાક્યર્થ છે.
તેમાં ૨૫,૦૦૦ થી ગુણાયેલ પરિધિના યોજનાની સંખ્યા ૭,૯૦,૫૬,૭૫,૦૦૦ છે. ૨૫,૦૦૦ થી ગુણાયેલ ત્રણ ગાઉની સંખ્યા ૭૫,OOO થાય. ગાઉની આ સંખ્યાના યોજન કરવા (એક યોજન=૪ ગાઉ થાય આથી) ગાઉની સંખ્યાને ચારથી ભાગવાથી ૧૮,૭૫૦સંખ્યા થાય. આ સંખ્યા યોજનની છે. ૨૫,૦૦૦થી ગુણાયેલ ધનુષ્યની સંખ્યા ૩૨,૦૦,૦૦૦ થાય. આ ધનુષ્ય સંખ્યાના યોજન કરવા. આઠ હજાર ધનુષ્યનો એક યોજન થાય એવું વચન હોવાથી આઠ હજારથી ભાગાકાર કરવામાં ૪૦૦ સંખ્યા થાય. આયોજનની સંખ્યા પણ અનંતર ૧૮,૭૫૦ સંખ્યામાં નાંખતાં ૧૯, ૧૫૦ થાય. આ સંખ્યા પણ સાત ક્રોડ આદિ સંખ્યામાં નાંખતાં ૭,૯૦,૫૬,૯૪, ૧૫૦થાય. ૨૫,૦૦૦થી ગુણાયેલ અંગુલની સંખ્યા ૩,૨૫,૦૦૦ થઇ. એક અર્ધગુલને ૨૫,૦૦૦ થી ગુણવાથી ૨૫,૦૦૦ અર્ધગુલ થયા. આ અર્ધગુલની સંખ્યાને અર્ધી
