________________
શ્રી તત્ત્વાર્થાધિગમસૂત્ર અધ્યાય-૨
સૂત્ર-૨૨
टीका- यथोपन्यस्तेन्द्रियाणां स्पर्शादयो विषया इति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थस्तु एतेषामिन्द्रियाणामनन्तरोपन्यस्तानामेते-अधिकृतसूत्रोक्ताः स्पर्शादयः स्पृश्यतेऽसाविति स्पर्शः, एवं रसादिष्वपि वाच्यं, अर्यमाणत्वाद्विषया भवन्ति, यथासङ्ख्यं, न सङ्करव्यतिरेकाभ्यां, असमासकरणं इन्द्रियार्थयोर्भेदज्ञापनार्थमिति ॥२- २१ ॥
ઇન્દ્રિયોનો વિષય
હૃદ
ટીકાર્થ– જે ક્રમથી ઇન્દ્રિયોનો ઉલ્લેખ કર્યો છે તે ક્રમથી સ્પર્શ વગેરે વિષયો છે. આ પ્રમાણે સૂત્રનો સમુદિત અર્થ છે. અવયવાર્થ તો આ પ્રમાણે છે- અનંતરસૂત્રમાં જેમનો ઉલ્લેખ કર્યો છે તે સ્પર્શન આદિ ઇન્દ્રિયોના સ્પર્શ વગેરે વિષયો છે. જે સ્પર્શાય તે સ્પર્શ. એ પ્રમાણે રસ વગેરે વિષે પણ કહેવું. જણાતા હોવાથી અર્થો છે=વિષયો છે. વિષયો યથાસંખ્ય સમજવા, સંકરથી કે વ્યતિરેકથી નહિ, અર્થાત્ ગમે તે ઇન્દ્રિયોને ગમે તે વિષય છે એમ (સંક૨થી) ન સમજવું. તથા શ્રોત્રનો સ્પર્શ વિષય છે ઇત્યાદિ ઊલટા ક્રમથી પણ ન સમજવું.
તેષામર્થા: એ સ્થળે તf: એમ સમાસનો અભાવ ઇન્દ્રિય અને અર્થનો ભેદ જણાવવા માટે છે. (૨-૨૧)
મનનો વિષય–
શ્રુતમનિન્દ્રિયમ્ય ॥૨-૨૨૫
સૂત્રાર્થ— મનનો વિષય શ્રુત છે. (૨-૨૨)
भाष्यं श्रुतज्ञानं द्विविधमनेकद्वादशविधं नोइन्द्रियस्यार्थः ॥२-२२॥ ભાષ્યાર્થ— શ્રુતજ્ઞાન અનેક પ્રકારનું અને બાર પ્રકારનું એમ બે પ્રકારનું છે. આ બે પ્રકારનું શ્રુતજ્ઞાન મનનો વિષય છે. (૨-૨૨)
टीका - सम्बन्धानभिधानमेकाधिकारत्वेन तदनर्थकत्वापत्तेः, भावश्रुतं मनसोऽर्थ इति सूत्रसमुदायार्थः । अवयवार्थं त्वाह- 'श्रुतज्ञान' मित्यादिना श्रुतज्ञानमिति ज्ञानमेव, न शब्दः, श्रोत्रार्थत्वात्, द्विविधमङ्गबाह्यम
